لوبيا چشم بلبلي

به فارسي « لوبيا چشم بلبلي » و نوعي از ان را لوبياي گل » گويند . در كتب طب سنتي با نام « لوبياي بلدي » و به هندي « لوبا » گفته ميشود. به فرانسوي Dolic a oeil noer  يا Oolique a oeil noir  و به انگليسي Catjang, Cow pwas , Black eye pea  گفته مي شود

گياهي است از خانواده بقولات و تا حال 20 گونه مختلف از ان شناسايي شده است. گونه معروف و معمول ان كه براي مصرف ميوه و ثمر ان به طور سبز يا خشك كاشته مي شد. داراي نام علمي Hassk vigna sinensis ( L ) savi. Ex  مي باشد.

سابقا اين گياه را گياه شناسان در جنس Dolichos  طبقه بندي مي نمودند ولي فعلا معمول استكه ان را در جنس Vigna  مي گذارند . در تعدادي از مدارك V.catjang  را به عنان نام اصلي ذكر مي كنند و در عده اي نيز V. cylindrica  و بقيه به عنوان نام هاي مترادف مي اوردند.

مشخصات

لوبياي چشم بلبلي از نظر خانواده گياهي نزديك به لوبيا است. گياهي است يكساله مختص مناطق گرمسير . ساقه ان قايم و افراشته ، برگهاي ان مركب به طول حدود 15 سانتي متر ، برگچه ها ي ان ناز ك ، بيضي ، نوك تيز و داراي بريدگي است.

گلهاي ان زرد يا زرد مايل به قرمز كنار برگها ظاهر مي شد. ميوه ان نيام مانند لوبيا وغلاف ان دراز كه طول ان در بعضي ارقام مثلا در دوليك اسپرژ تا 90 سانتي متر ميرسد كه در ان 40 – 10 دانه قرار دارد. اين گياه در مناطقگرم اسيا و امريكا و جنوب اروپا و جنوب ايران و در هندوستان ميرويد . در ايران در بلوچستان مي رويد و در ساير مناطق گرم ايران پرورش داده مي شود. بسيار مقاوم به خشكي است.

موقع كشت ا چون بايد هوا گرم شده باشدتا برويد ديرتر از ساير ارقام لوبيا مي باشد و برداشت ان نيز مدتي پس از ساير ارقام لوبياهاي معمولي است. نام گونه اي كه در بلوچستان ايران مي رويد V.catjang Endi, ( Hook )  ذكر مي شود . ارقام مهم دوليك كه براي دانه يا گگل كاشته مي شود به طور مختصر عبارتند از :

1)     لوبياي چشم بلبلي يا دوليك چشم سياه كه به فرانسوي Dolic a oeil noir  يا  Mougette  يا Bannette  و به انگليسي Cowpea  ويا Black eye pea  گويند نام  علمي اين گونه همان است كه در اين بخش امده به علاوه در كتب باغباني نام اين رقم را Dollichos unguiculatus  و يا Vigna unguiculata  نيز مي نويسند.

2)     دوليك مارچوبه اي كه به فرانسوي  Dolic asperge  و به انگليسي  Yard ling bean  گويند . اين رقم رابا ام Dolichos sesquipedalis  در  كتب باغباني مي نامند . اين رقم مخصوص هندوستان و امريكاي حاره است.

3)     دوليك ارغواني يا لوبياي گل كه به فرانسوي Lablab  و H yacinth – bean  گفته مي شود. اين زقم معمولا براي گل زيباي ان نيز كاشته ميشود و خواص دارويي نيزدارد.

تركيبات شيميايي

ازنظر تركيبات شيميايي در لوبياي چشم بلبلي و جود استيگما سترول تاييد شده ومي تواند به جاي سوژا استعمال شودو به علاوه داراي مقدار زياد پروتئين ( انواع امينو اسيد ها ) و نشاسته مي باشد.

در هر يكصد گرم لوبياي چشم بلبلي با غلاف سبز خام مواد زير موجوداست. :

اب 86 گرم ، پروتئين3/3 گرم ، مواد چرب 3/0 گرم ، هيدراتهاي كربن 8 گرم ، كلسيم 65 ميلي گرم ، فسفر 65 ميلي گرم ، اهن 1 ميلي گرم    سديم 4 ميلي گرم ، پتاسيم 215 ميلي گرم ، ويتامين A 1600واحد بين المللي ، تيامين 15/0 ميلي گرم ، نياسين 2/1 ميلي گرم ، رايبو فلاوين 14/0 ميلي گرم و ويتامين C 33 ميلي گرم .

در هر يك صد گرم دانه ي لوبيا ي چشم بلبي خشك مواد زير موجود است : اب 5/10 گرم ، پروتئين 8/22 گرم ، مواد چرب 5/1 گرم ، هيدراتهاي كربن 56 گرم ، كلسيم 74 ميلي گرم ، ويتامين A30 واحد بين المللي ، تيامين 1 ميلي گرم ، نياسين 2/2 ميلي گرم ، رايبو فلاوين 21/0 ميلي گرم ويتامين Cصفر ميلي گرم .

خواص ــ كاربرد

در چين از لوبياي چشم بلبلي گونه V.sinensis به عنوان تونيك ، مقوي تسكين دهنده ي تشنگي استفاده مي شود و معتقدند كه براي اسهال نافع است و از تكرار ادرار جلوگيري مي كند . خاكستر غلاف ان را داخل چاي ، خوب مخلوط و دم كرده و براي تحريك درد زايمان به زنان مي دهند . از عصاره ي ساقه و برگ ان كه گرم شود به صورت قطره براي بسكين درد گوش نصرف مي شود . برگ هاي خشك انرا به صورت گرد در اورده و مخلوط با زاج سفيد روي پستان مي گذارند با از ترشح شير در پستان جلو گيري شود . لوبيا چشم بلبلي نفاخ است ولي كمتر از ساير اقسام لوبي ها .

در هندوستان از دانه ي لوبيا چشم بلبلي به عنوان مدر و براي تقويت معده استفاده مي شود و پخته و اب پز ان را مي خودند و نعتقدند ضمن اين كه غذاي خوبي است براي از بين بردن كرم معده نيز مفيد است .

در چين مصرف وسيع دارويي گونه Dolichos lablab L. كه مترادف ان Lablab vulgavis Savi. مي باشد به شرح زير است .

اين گياه در اكثر مناطق حاره و نيمه حاره كاشته مي شود . در چين معمولا در اواخر تابستان غنچه ها و گل ها ي ان را جمع اوري و در سايه خشك مي كنند . اين دارو كمي شيرين كمي نيز گرم است و براي اختلالات حاصل از گرما زدگي تابستان به كار ميرود و ضمنا مخلوط گل ها و ساقه هاي قرمز رنگ گياه براي اسهال خوني تجويز مي شود . { چونگ يائوچي }

{استوارت } در كتابش بيشتر از خواص دارويي دانه ي ان سخن گفته ولي اضافه كرده است كه گلها ي ان در موارد ترشحات شفيد سوز ناكي مبهل و ترشحات مفرط و خارج ار اندازه ي خون در دوران قاعدگي منوراجيا نيز تجويز مي شود . { روا } نيز معتقد است كه از دانه و گلهاي ان يكسان به عنوان دارو استفاده مي شود .

{ كروست و پتلو } نظر داده اند كه گلها ي ان به عنوان قاعده اور و براي معالجه ي ابتهاب دحم بامتري تيس تجوبز مي شود ، ولي در مورد دانه هاي گياه در اكثر منابع امده است كه به عنوان تونيك و مقوي معده { استوارت } ، ارامبخش { تانا كاواودتشيما } ، ضد اسپالم براي معالجه ي كوليك و وبا { استوارت } ، تب بر ، كاهش دهنده ي حرارت در موارد افتاب زدگي { استوارت كروست و پتلو } قاعده اور { ابرت } ضد سم است و در موارد مسموميت ها ي ناشي از خوردن الكل و برياق و پادرهر براي مسموميت هاي گياهي { استوارت ، ايش دويا } مفيد است ، تشنگي را كاهش ميدهد { استوارت } بخصوص تشنگي در ديابت دا تسكين مي دهد {ريد } به علاوه براي معالجه ي اسهال { استوارت } . و اسهال خوني مزمن {چيو } و روماتيسم {هاو } تجويز مي گردد . از بركهاي ان نيز در موارد فوق استفاده مي شود و همچنين از ضماد برگهاي گياه روي محل مار گزيدگي مي گذارند { كروست و پتلو } . در شبه جزيره ي مالايا براي رفع گو ش درد چند قطره از شيره ي برگ هاي گياه را در گوش مي جكانند { بركيل و هاتيف } . در اندولزي به شيره ي حاصله ار برگ ها و غلاف شده ي گياه اب اضافه كرده و با كمي رازيانه مخلوط مي كنند ، نوشابه ي خنك كننده ي خوبي حاصل مي شود .

تركيبات شيميايي

در دانه هاي گياه گلو كوكي نين كه يك انسولين گياهي است و تريپتو فان ، ارژي نين ، لينرين و تايروزين يافت مي گود { پتلو }.