نخود
به فارسي « نخود » و « نخوچي » و دركتب طب سنتي با نام عربي ان « حمص » نامبرده مي شود . به فرانسوي Chiche و Pies chiche و نوع معروف و مرغوب اسپانيايي ان را Garbanzo گويند و به انگليسي Garbanzos و Chickpea گفته ميشود . گياهي است از خانواده بقولات Leguminosae تيره فرعي Papilionaceae نام علمي ان Cicer arietinum L مي باشد.
مشخصات
نخود رسمي گياهي است يكساله و كوتاه ، بلندي بوته ان در حدود يك وجب پوشيده از تار . برگهايان مركب پري فرد داراي 17 – 13 عدد برگچه كوچك تخم مرغي دندانه دار و بدون پيييچك . گلهاي ان سفيد و صورتي و ابي است. ميوه ان نيام و غلاف ان كوچك متورم و داراي نوك تيز بطول 3 – 2 سانتي متر و عرض 2 – 5/1 سانتي متر كه در ان يك دانه نخود به رنگ نخودي يا سياه قرار دارد. اين گياه به طور پرورشي در اكثر مناطق ايران كاشته ميشود و از حبوبات پر مصرف در ايران است .
تركيبات شيميايي
از نظر تركيبات شيميايي در هر يك صد گرم دانه نخود رسمي سفيد و در حدود 009/0 ميلي گرم ارسنيك و جود دارد و بعلاوه وجود اكساليك اسيد، استيكاسيد ، ماليك اسيد و يك اسيد ديرگ در گياه نخود گزارش شده است و بررسي هاي ديگري نشان مي دهدكه ارژي نين ، تايروزين ، ليسين و سيتين و تريپتوفان در نخود وجود دارد. مطالعات ديگري وجود كاروتنوئيد و ويتامينهاي A,D,E را كه چربي حل مي شود. در نخود مشخص نموده است. نخود از نظر ويتامينهاي گروه B غني است.
تجزيه نخود نشان داده است كه ليستين ، فيتين و ساپونيين درگياه يافت ميشود و در دانه نخود در حدود 5 – 4 درصد يعني بيش از ساير حبوبات روغن ثابت و جود دارد .
و جود سه ماده متبلور بيوكانين A و بيوكاتين B و بيوكاتين C در جنين تازه نخود در حال جوانه زدن تاييد گرديده است و سرانجام نخود از لحاظ مقدار مواد معدني ، پتاسيم ، اهن و فسفر و كلسيم نيز غني مي باشد.
در هر يك صد گرم دانه نخو خشك خام در حدود 20 گرم پروتئين ، 55 گرم هيدراتهاي كربن ( نشاسته و ...) 10 گرم اب ، 3 گرم خاكستر ، 150 ميلي گرم كبسيم ، 330 ميليگرم فسفر ، 9/6 ميلي گرم اهن ، 26 ميلي گرم سديم و 797 ميلي گرم پتاسيم وجود دارد . به علاوه داراي 50 واحد بين لمللي ويتامين A ، 31/ 0 ميلي گرم تيامين ، 15/0 ميلي گرم رايبوفلاوين و 2 ميلي گرم نياسين است.
خواص – كاربرد
نخود از نظر طبيعت طبق نظر حكماي طب سنتي گرم و خشك است و سبز ان كمي تر است . از نظر خواص كمي ملين است و مقوي ريه و افزاينده حرارت غريزي مي باشد. خونساز است و بسيار مغذي و چاق كننده و اشتها اور است و اگر نخود را يك شب در سركه خيس كرده و صبح ناشتا بخورند و در ان روز چيز ديگر نخورندبرايكشتن كرم مهده نافع است. خوردن اب نخود پخته ( نخود اب ) با قدري نمك باز كننده گرفتگي ها و مدر است و براي درد سينه و زخمهاي ريه نافع است . اگر نخود را درر اب خيسانده و خام بخورند و اب خيس كرده ان رابا كمي عسل روي ان بياشامند . براي اعاده نيروي جنسي بسيار موثر است . اگر حليم نخود با سركهخورده شودو در اب پخته نخود بنشينند براي اصلاح بيماري هاي مقع و پاك كردن رحم و اخراج انگل معده موثر است . خوردن اب خيس كرده نخود براي تحليل ورم لثه ها و تسكين درد دندان نافع است.
روعن نخود خيلي گرم است و خشك و مقوي مو ونيروي جنسي مي باشد. و براي تسكين درد دندان و سردرد مفيداست.ماليدن روغن نخود به موضع براي تقويت نيروي جنسي مفيد است. نخود مضر مثانه است و از اين نظر بايد با خشخاش خورده شود
نخود ايجاد نفخ و گاز ميكند و تازهانبخصوص خيلي ثقيل است و از اين نظر بايد با زيره و شبت خورده شود و اشخاص گرم مزاج با سكنجبين بخورند.
اشاميدن اب پس از خوردن نخود مضر است.
شبنم نخود Acidum cicericum و به انگليسي Ciceric acid نامبرده مي شود. شبنم نخود ماده بسيار ترشي است كه از مجموع چند اسيد از جمله استيك اسيد ، اكساليك اسيد و ماليك اسيد تشكيل مي شود.
در ايران سابقا درنائين و قزوين و بعضي مناطق ديگر مرسوم بوده است كه صاحبان مزارع نخود در فصل رسيدن نخو د پارچه بزرگ پنبه اي را خيس كرده شبها روي بوته هاي نخود در مزرعه ميكشيدند ، در اثر تماس پارچه با بوته هاي سبز نخود و تبخير گياه و به علاوه ايجاد شبنم روي بوته ها پارچه يا مخلوط اسيدهاي فوق اغشته ميشد. و صبح پارچه را جمع كرده و در اث چلانيدن و فشرن ان مايع ترشي از ان گرفته و به نام شبنم نخود براي چاشني غذا در اشپز خانه مصرف مي كردند. اين شبنم نخود و عصاره ترش اسيدي نخود در طب سنتي هند براي كنترل اسهال خوني و رفع يبوست و رفع سو ء هاضمه و همچنين در موارد مار گزيدگي كاربرد دارد.