استفاده از نمک در طول تاريخ
در طول تاريخ از زمان هاي بسيار قديم سخن از نمک به ميان آمده است. مثلاً داستاني از همسر حضرت لوط آمده که زماني که از دستور فرشتگان سرپيچي نمود و به شهر بدکاران بازگشت، تبديل به مجسمه نمک شد.
توانايي نگهداري طولاني مدت از مواد غذايي با اضافه نمودن نمک، خود براي ايجاد تمدن عامل مهمي بوده است. با ابداع روش هايي به منظور نگهداري طولاني مدت از مواد غذايي، ديگر نيازي نبود که مردمان اوليه، به دليل وجود مواد غذايي در ناحيه خاصي ساکن شوند و مي توانستند هرجا که بخواهند سکني گزينند.
در قديم، نمک کالاي با ارزشي براي انسان محسوب مي شد. در دوران امپراطوري رم، گاهي از نمک به جاي پول استفاده مي نمودند. در طول تاريخ، اين ماده جريان جنگ ها، خط مشي مالي دول مختلف و حتي شروع انقلاب ها را تحت تأثير خود قرار داده است. از قرن بيستم قبل از ميلاد، در کشور چين به نمک ماليات تعلق گرفت. در آن زمان تجار، ارزش نمک را برابر با کتاب و طلا مي دانستند. امپراطوري رم تصميم به کنترل بهاي نمک گرفت و گاهي قيمت نمک را بالا مي برد تا بتواند هزينه ي جنگ هاي خود را تأمين نمايد و گاهي قيمت آن را پايين مي آورد تا حتي فقيرترين افراد هم بتوانند از اين ماده مهم در رژيم غذايي خود استفاده کنند.
بعدها، در کشورهايي از جمله هند که تحت استعمار انگليس بودند، توليد و انتقال نمک تحت برنامه ريزي دقيق و براي جمع آوري درآمد مالياتي از مردم صورت مي گرفت. اين امر در نهايت منجر به راهپيمايي اعتراض آميزي به رهبري موهاتما گاندي در سال 1930 م شد که مردم هند در اعتراض به اين سياست مالياتي انگليسي ها، به دريا رفتند تا نمک مورد نياز خود را تهيه نمايند.
توليد و استفاده از نمک آشپزخانه
امروزه نمک را با تبخير آب دريا و يا تبخير نمودن آب نمکي که از منابع ديگر همچون چاه نمک و درياچه ي نمک، به دست آمده تهيه مي کنند.
هرچند بسياري افراد از نمک تنها براي پخت و پز و تهيه ي غذاهاي مختلف استفاده مي کنند.
اما نمک کاربردهاي متنوعي دارد.
در ساخت خمير کاغذسازي و تهيه ي کاغذ، براي رنگ آميزي در صنعت نساجي و براي توليد صابون و انواع پودر لباسشويي از نمک استفاده مي کنند.
از نمک معمولاً براي بهتر کردن طعم و مزه ي غذا استفاده مي شود. البته امروزه اغلب افراد از اين ماده بيش از حد لازم براي بدنشان استفاده مي کنند، مخصوصاً در نواحي سرد که ميزان مصرف نمک بايد کمتر باشد، اغلب افراد ميزان زيادي نمک استفاده مي نمايند.
مصرف بيش از حد نمک سبب بالا رفتن فشار خون شده که در نتيجه احتمال خطر حملات قلبي و سکته را افزايش مي دهد.
استفاده زيستي از نمک
بسياري از موجودات ريز زنده قادر نيستند که در محيط هايي که حاوي نمک زياد باشند زنده بمانند. چون طبق پديده اسمز، آب نمک، آب موجود در سلول هاي بدنشان را جذب مي کند و بنابراين، اين موجودات مي ميرند. از اين روش براي نگهداري طولاني مدت از مواد غذايي با اضافه نمودن نمک به آنها (همچون ماهي دودي، گوشت نمک سود شده، ترشي گذاشتن و...) استفاده مي کنند. همچنين نمک به عنوان ضد عفوني کننده ي جراحات هم به کار مي رود.
خاصيت آب نمودن يخ
اگرچه نمک در طول تاريخ نوعي کالاي کمياب محسوب مي شد، امروزه با توليد انبوه صنعتي، اين ماده را به نوعي فراورده ي مفيد تبديل نموده اند. تقريباً 51 درصد از نمک توليد شده در سراسر جهان، براي آب کردن يخ خيابان ها و جاده ها در زمستان و هنگام بارش برف استفاده مي شود. اين امر ناشي از خاصيت نمک است که دماي انجماد آن از آب خالص کمتر است.
بنابراين يون هاي مثبت و منفي نمک از تشکيل بلورهاي برف جلوگيري مي نمايند. البته نگراني هايي هم وجود دارد که استفاده از نمک به اين شکل ممکن است به محيط زيست آسيب برساند و در برخي کشورها، از جمله کانادا، قوانيني وضع شده که ميزان استفاده از نمک براي آب کردن برف به حد اقل کاهش يابد.
مواد افزوده شده به نمک امروزي
نمکي که امروزه خريداري مي کنيم، کلريد سديم خالص نيست. در سال 1911م، براي اولين بار کربنات منيزيم را به کلريد سديم اضافه نمودند تا نمک راحت تر پاشيده شود. در سال 1924م، يد را به شکل يدين سديم، يدين پتاسيم و يا يدات پتاسيم را به کلريد سديم اضافه کردند تا احتمال ابتلا به بيماري گواتر که به دليل کمبود يد حادث مي شود را کاهش دهند.
ساختار بلوري
کلريد سديم بلورهايي مکعب شکلي را به وجود مي آورد. ساختار بلورها به گونه اي است که يون هاي منفي کلر که بزرگ ترند در ساختار مکعب شکلي قرار گرفته اند، در حالي که يون هاي مثبت سديم که کوچکترند، فاصله ي بين آنها را پر مي کنند. هر يوني به وسيله ي شش يون مخالف خود احاطه شده است. اين ساختار در بسياري از مواد معدني هم مشاهده مي شود.
نکاتي جالب در مورد نمک
· خاکي که حاوي نمک است براي کشاورزي مناسب نيست.
· در مورد نمک خرافاتي وجود دارد و مي گويند که اگر از دست کسي نمک بريزد، برايش بدشانسي مي آورد.
· درياچه هايي که ميزان نمک آنها زياد باشد، غلظت نمک سبب مي شود که اجسام روي آب شناور بمانند و داخل آب فرو نروند. حتي اين آب شور مي تواند وزن انسان را تحمل کند و افراد، به راحتي روي آب شور درياچه ها شناور مي مانند (درياچه اروميه).
· شهرهاي سينسيناتي و دتروي بر روي معادن فعال نمک بنا شده اند.
· ريچ سوم ، مقدار زيادي پول، تابلوهاي نقاشي و ديگر آثار هنري و همچنين بسياري از اسناد و مدارک مهم خود را داخل معادن نمک نگهداري مي نمود.
· امروزه، اغلب پس مانده هاي هسته اي را داخل معادن نمک جمع مي کنند.
