تبليغ روغن جامد را متوقف کنيد
آقاجان! لطفا روغن جامد تبليغ نكنيد. اين را دكتر اكبري، معاون سلامت وزارت بهداشت خطاب به انجمن صنفي‌صنايع روغن گفته است.(البته نقل به مضون است. لحن دكتر با جمله فوق اندكي متفاوت بوده است) هفته گذشته دكتر اكبري با بيان اين كه انجمن صنفي صنايع توليد كننده روغن با ايجاد انگيزه و توجيه مديران شركت‌هاي عضو مي‌تواند گام‌هاي موثر در جهت سلامت آحاد جامعه بردارد، از اين انجمن درخواست كرد تاطي يك برنامه مشترك و همفكري متعهدانه كليه توليدكنندگان روغن، تبليغات خود را منحصرا به روغن‌هاي مايع مخصوص سرخ كردن و روغن جديد نيمه جامدي كه حاوي حداكثر 10 درصد ايزومرترانس است، اختصاص دهند.
البته اين اولين باري نيست كه يك مقام وزارت بهداشت خواستار ممنوعيت تبليغ روغن جامد شده است. دكتر ربابه‌شيخ‌الاسلام ،مدير دفتر بهبود تغذيه وزارت بهداشت هم بارها به تبليغ روغن‌هاي جامد در رسانه‌ها اعتراض كرده و خواستار فرهنگسازي و ارتقاي آگاهي عموم مردم در خصوص جايگزيني روغن جامد با مايع و نيز استفاده از روغن مناسب در روش‌هاي مختلف طبخ، شده است؛ اما نكته جالبي كه در صحبت‌هاي دكتر اكبري وجود دارد اين است كه وي اين بار به جاي درخواست از رسانه‌ها و به ويژه صداوسيما، مستقيما صنايع توليد روغن كشور را خطاب قرار داده است. شايد او با اين عمل سعي نموده تا احساس مسئوليت در قبال سلامت جامعه را در وجود افرادي كه به طور مستقيم با اين بحث درگير هستند، ايجادكند. اما اين قضيه از منظر ديگري نيز قابل تامل است. تاكنون درخواست‌هاي مسئولان وزارت بهداشت از صداوسيما مبني بر ممنوعيت تبليغ روغن جامد بي‌نتيجه مانده است. اين مسئله فقط مربوط به روغن نيست و شامل تبليغ انواع و اقسام مواد غذايي بي‌ارزش و كم ارزش و همچنين موادغذايي مضر براي سلامتيمي شود.
بي قانوني اين جا هم مشكل ساز است
درحالي كه تاثيرات تبليغات موادغذايي دررسانه‌ها برسلامت جامعه غيرقابل انكار بوده، اغلب كارشناسان به اين مساله اذعان دارند، نبود يك قانون مدون در اين خصوص موجب شده موادغذايي بي ارزش و مضر به راحتي اجازه تبليغ بيابند. دكتر انصاري مديركل بازرگاني سازمان صداوسيما دراين زمينه مي‌گويد: صداوسيما براي تبليغات موادغذايي حساسيت ويژه‌اي قائل است و براي تبليغ هرماده غذائي تمام مجوزاتي كه قانون تعيين كرده دريافت مي‌كند و در صورتي كه واجد شرايط تاريخ، زمان، صدور پروانه و... باشد مجوز تبليغ به آن داده مي‌شود. وي مي‌افزايد: وزارت بهداشت از يك سو براي برخي اقلام مجوز توليد صادر مي‌كند و از طرفي آن مواد را مضر اعلام مي‌كند. انصاري تاكيد مي‌كند وجود چنين تناقضاتي در پخش تيزرهاي تلويزيوني به هيچ عنوان متوجه صداوسيما نيست و وزارت بهداشت بايد پاسخگو باشد. به گفته انصاري صدور مجوز براي توليد كالايي كه منع قانوني توليد ندارد، مي‌تواند براي تبليغ كالاي مورد نظر كافي باشد. درمقابل دكتر ترابي كارشناس مسئول تغذيه دفتر بهبود تغذيه وزارت بهداشت عقيده دارد مجوز توليد يك كالا نمي‌تواند مجوزي براي تبليغ آن كالا باشد. وي مي‌گويد: وزارت بهداشت طي مكاتبات مختلف باصداوسيما مخالفت خود را با بعضي از تبليغات موادغذايي اعلام كرده است. وي ادامه مي‌دهد: دادن مجوز به همه موادغذايي براي پيشگيري از توليد زيرپله‌اي و غيربهداشتي اين گونه مواد است. با اين حال، در قوانين وزارت فرهنگ و ارشاداسلامي آمده كه تبليغ هرگونه ماده غذايي كه براي سلامتي مضرباشد، ممنوع است. اما مشكل اين است كه توليدكنندگان از جدايي ارگان‌هاي سوءاستفاده مي‌كنند و آن طوركه مي‌خواهند بدون نظارت كالاي خود را تبليغ مي‌كنند. دكترترابي همچنين اعتقاد دارد بايد روغن جامد از تبليغات صداوسيما حذف شود و به جاي آن روغن مخصوص سرخ كردن تبليغ شود زيرا مردم بايد آگاه شوند كه روغن مايع معمولي نبايد حرارت ببيند.
ايزومري دردسرساز به نام ترانس
وقتي كارشناسان از مضرات روغن‌هاي جامد صحبت مي‌كنند معمولا از واژه‌اي نام مي‌برند كه تا امروز كمتر آن را شنيده‌ايم: ايزومرترانس. اما اين ايزومر چيست و چرا همه را شاكي كرده است؟ روغن‌ها وچربي‌ها مانند تمام موادغذايي شامل تركيبات مختلفي هستند كه جزئي‌ترين بخش تشكيل دهنده آنها اسيدچرب است. اسيدهاي چرب از نظر نوع پيوند بين اتم‌ها به دوفرم اشباع شده يا سير شده و اشباع نشده يا غيراشباع وجود دارند. اسيدهاي چرب غيراشباع موجود در انواع روغن و چربي چه در موادغذايي و چه در بدن ما داراي يك شكل طبيعي مولكولي هستند. اما گاهي اوقات در بعضي مواد غذايي طبيعي و يا در طي فرآيند توليد روغن نباتي جامد، فرم طبيعي مولكول اسيدچرب تغيير مي‌كند و يك اسيدچرب غيرعادي ايجاد مي‌شود كه به آن اسيد چرب ترانس مي‌گويند. وجود اين اسيدچرب در روغن وچربي نامطلوب است و براي سلامتي خصوصا بيماري قلبي و عروقي ضرر دارد و مي‌تواند موجب بروز بيماري‌هاي قلبي عروقي و سرطان شود.
به گفته محققان مقدار اسيدچرب ترانس در روغن‌هاي مصرفي بايد در حداقل مقدار باشد كه سلامت انسان را به خطر نيندازد. روغن‌هايي براي مصرف مناسب هستند كه ميزان اسيدچرب ترانس آنها حداكثر 10درصد باشد. اين درحالي است كه برپايه گزارشي كه از سوي وزارت بهداشت منتشرشده است در حال حاضر متوسط ميزان اسيدهاي چرب ترانس در روغن‌هاي نباتي جامد 30درصد است و وضعيت فعلي توليد روغن دركشورمان به نحوي است كه امكان حذف كامل اسيدچرب ترانس وجودندارد. تحقيقات پژوهشگران نشان مي‌دهد كه كاهش حتي 2درصدي اسيدچرب ترانس در روغن‌ها باعث كاهش بيماري‌هاي قلبي تا 50درصد مي‌شود.
مشكل ديگر روغن‌هاي جامد، بالابودن ميزان اسيدهاي چرب اشباع در آنهاست. هر چه ميزان اسيدچرب اشباع در روغن بالاتر باشد روغن سفت‌تر است. اما اين اسيدهاي چرب خطر ابتلا به امراض قلبي عروقي را افزايش مي‌دهند و حداكثر ميزان مجازآنها در روغن‌ها، 25 درصد است.
به تازگي بعضي از كارخانجات روغن سازي در كشور موفق به توليد روغن‌هاي نيمه جامدي شده‌اند كه مقدار اسيدهاي چرب اشباع و اسيدهاي چرب ترانس در آنها حتي‌المقدور كاهش يافته و مسئولان وزارت بهداشت مصرف آنها را به جاي روغن نباتي جامد توصيه مي‌كنند. دكتر شيخ‌الاسلام در اين زمينه مي‌گويد: بهتر است خانواده‌ها از روغن مايع براي پخت‌وپز استفاده كنند ودر صورت نياز به سرخ كردن موادغذايي از روغن‌هاي مايع مخصوص سرخ كردن استفاده كنند. اما در مواردي كه نياز به استفاده از روغن به فرم جامد و سفت وجود دارد مثل شيريني‌پزي و قنادي، استفاده از روغن‌هاي نيمه جامد جديد توصيه مي‌شود. همچنين درصورت تمايل، در طبخ برنج مي‌توان از اين روغن‌ها استفاده كرد.
تنها وزن بدن نيست كه اهميت دارد، موضوع مهم اين است كه اين وزن چگونه در قسمت‌هاي مختلف بدن توزيع شده است.
