ارتباط کمر باريک و قلب سالم
مطالعات نشان داده اند كه چاقي سيبي شكل مشكلات بيشتري ايجاد مي كند تا چاقي گلابي شكل .
شايد به نظر عجيب باشد ولي واقعيت اين است كه بدن ما مجموعه دقيقي از ارتباطات معنادار است كه برخي از آنها تاكنون كشف شدهاند. ساختار بدن انسان ميتواند تعيينكننده بسياري از زمينههاي سلامت يا عدم سلامت و پيش بيني كننده احتمال ابتلا به بيماريهاي مختلف باشد. اما ساختار بدن يعني چه؟ اصلا چهطور ميشود فهميد چه ساختاري براي بدن مناسب است؟ آيا هر گونه چاقي خطرساز و هر نوع لاغري سودمند است؟
ساختار بدن
اين روزها اكثر مردم ميدانند كه <چاقي بد است و لاغري خوب>، اما مسئله به اين سادگي هم نيست. يعني تنها وزن بدن نيست كه اهميت دارد، بلكه موضوع مهمتر اين است كه اين وزن چگونه در قسمتهاي مختلف بدن توزيع شده است. اين توزيع وزن، ساختار بدن را ميسازد. مثلا ممكن است يك آقاي ورزشكار با 190 سانتي متر قد، وزني معادل 100 كيلوگرم داشته باشد و يك آقاي ديگر، كه نه تنها ورزشكار نيست بلكه يك آدم چاق به شمار ميرود، دقيقا همان قد و همان وزن را داشته است. خوب حال اگر تنها معيار براي سلامت و عدم سلامت قد و وزن باشد، اين دو نفر بايد به يك اندازه سالم باشند. درصورتيكه اين طور نيست و ساختار بدن آنها با هم تفاوت دارد. مهمترين تفاوت هم اينكه وزن بدن ورزشكار از ماهيچه تشكيل شده ولي آقاي چاق به دليل چربيهاي زياد بدنش، سنگين شده است.
براي تعيين ساختار بدن معيارهاي مختلفي وجود دارد. يكي از اين معيارها <شاخص توده بدني، يا به اختصار BMI است. محاسبه اين معيار به اين ترتيب است: ابتدا قد خود را برحسب متر اندازه بگيريد. مثلا 160 سانتي متر معادل 1/6 متر. سپس اين عدد را در خودش ضرب كنيد. حالا وزنتان را به عدد به دست آمده تقسيم كنيد. حاصل، شاخص توده بدني شماست. البته فراموش نكنيد كه وزنتان بايد برحسب كيلوگرم در فرمول گذاشته شود. افرادي كه BMI زير 18/5 دارند، كم وزن، افراد با BMI بين 18/5 تا 24/9 طبيعي، افراد با BMI بين 25 تا 29/9 داراي اضافه وزن و افراد با 30 BMI و بالاتر، چاق تلقي ميشوند و اين چاقي خطرناك است!
هرچند محاسبه اين شاخص به شما كمك ميكند كه اگر جزو افراد داراي اضافه وزن يا چاق طبقه بندي شدهايد، مراقب سلامت خود باشيد و وزنتان را كنترل كنيد، اما درباره آن دو نكته را هم بدنيست بدانيد، اول اينكه < BMIچربي> بدن را اندازه نميگيرد. بلكه نسبتي از وزن به قد را محاسبه ميكند و دوم اينكه شاخص توده بدني به تنهايي، يك ابزار تشخيصي نيست. اين شاخص تنها يكي از عوامل متعدد مرتبط با بروز بيماريهاي مزمن مانند بيماري قلبي، سرطان و ديابت در افراد است.
براي تعيين ساختار بدن شاخصهاي ديگري هم وجود دارد مثل دور ماهيچه ساق پا، دور بازو، دور كمر و نسبت دور كمر به دور باسن. به تازگي پژوهشگران دريافتهاند كه اندازه دور كمر در مقايسه با BMI، ارتباط بهتري با عوامل خطرزاي بيماري قلبي، پرفشاري خون و قند و كلسترول بالاي خون دارد و مثلا بهتر ميتواند فشار خون افراد را پيش بيني كند، بنابراين بهتر است مرداني دور كمري زير 90 سانتي متر و زنان زير 86 سانتي متر داشته باشند. اين اندازهها با BMI زير 25 متناسبند كه نشان دهند خطر كمتر بيماري قلبي است.
سيب يا گلابي
اكثر مردم به دو فرم مشخص چاق ميشوند، بعضيها چربي را دور شكم و كمر در قسمت مياني بدنشان انباشته ميكنند. اين فرم از چاق شدن را چاقي سيبي شكل ميگوييم. در بعضيها هم چربي دور باسن و رانها جمع ميشود كه به فرم گلابي شكل چاق ميشوند. چاقي سيبي شكل بيشتر در مردان ميانسال و چاقي گلابي شكل بيشتر در زنان ميانسال ديده ميشود. مطالعات نشان دادهاند كه چاقي سيبي شكل مشكلات بيشتري ايجاد ميكند تا چاقي گلابي شكل. برخي از اين مشكلات احتمالي شامل افزايش خطر ابتلا به ديابت، سرطان سينه و بيماري قلبي هستند.
به عنوان آخرين فرمول ساختار بدن، بد نيست تا نسبت دور كمر به باسن هم اندكي آشنا شويد. نسبت دور كمر به باسن اين طور محاسبه ميشود: دور كمرتان را در لاغرترين ناحيه اندازه بگيريد و آن را به اندازه دور باسن كه در چاقترين جا اندازه گرفتهايد، تقسيم كنيد. بهترين حاصل براي خانمها عدد 0/8 يا كمتر و براي آقايان 0/95 يا كمتر است. نسبت دور كمر به باسن به شما كمك ميكند تا نحوه توزيع وزن در بدنتان را بهتر درك كنيد. اگر اين عدد در خانمها بيش از 0/8 و در آقايان بيش از 1 باشد، نشان دهنده افزايش خطر ابتلا به بيماريهاي مرتبط با چاقي است.
حرف آخر
دركنار همه نسبتها و اندازههايي كه نام برديم، عوامل بسيار ديگري هم هستند كه برساختار بدن تاثير ميگذارند. مثلا نژاد، خانواده، رژيم غذايي و فعاليت بدني؛ به همين دليل هم هست كه صادر كردن يك قانون كلي براي سلامت يا عدم سلامت از روي ظاهر و هيكل افراد ممكن نيست. همان طور كه قبلا هم گفتيم، اين نسبتها به شما كمك ميكنند از خودتان يك ارزيابي داشته باشيد و اگر احساس خطر كرديد به پزشك مراجعه كنيد.