كلسترول چيست و چطور ايجاد مي شود؟

كلسترول ماده اي است از جنس چربي  كه به دسته اي از ليپيدها بنام استروئيد ها تعلق دارد.

وظايف كلسترول در بدن:

1- در ساختار غشاء سلولي نقش كليدي دارند. (ساخت وترميم ديواره سلولي)

2- توليد صفرا (متابوليسم چربي ها)

3- پيش ماده ويتامين D است (در حضور نور خورشيد و آنزيم هاي خاص تبديل به ويتامين D ميگردد)

4- سنتز هورمونهاي جنسي (استروژن، پروژسترون، تستوسترون)، كورتيزول و آدرنالين.

5- در ساختمان آنزيمها و در ساختمان سيستم عصبي كلسترول وجود دارد.

كلسترول چطور ايجاد ميشود و چگونه در خون منتقل مي شود؟

كلسترول يا توسط كبد توليد شده و يا از طريق رژيم غذايي تامين ميشود.

نكته: كبد قادر به توليد تمام كلسترول مورد نياز بدن ميباشد و نيازي به تامين آن از طريق رژيم غذايي نيست.

غذاهاي گياهي فاقد كلسترول ميباشند.

كبد وظيفه توليد، برداشت و ترشح كلسترول به جريان خون را به عهده دارد.

80 درصد كلسترول خون را كبد توليد كرده و تنها 20 درصد آن از طريق رژيم دريافت ميگردد. كلسترول همچون ديگر چربي ها و روغنها محلول در آب (خون) نبوده و به كمك يك پروتئين خاص موسوم به ليپوپروتئين ها LIPOPROTEINS و تركيب با آنها در جريان خون انتقال مي يابد. كلسترول و تري گليسريدها پس از جذب از روده ها درون يك پوشش پروتئيني بنام شيلو ميكرون و يا كيلوميكرون(CHYLOMICRON) بسته بندي ميگردند. در واقع به مجموعه تري گليسريدها و كلسترول كه با پوشش ليپوپروتئيني احاطه گشته اند شيلوميكرون ميگويند كه 90 درصد آن از تري گليسريدها و تنها 10 درصد آن را كلسترول تشكيل داده است.

مولكولهاي حاملي از جنس پروتئين موسوم به آپوپروتئين ها هنگامي كه با كلسترول وتري گليسريدها تركيب ميگردد به ليپوپروتئين ها تبديل ميشوند. چگالي و يا وزن مخصوص هر كدام از ليپوپروتئين ها با ميزان پروتئين موجود در آنها تعيين ميگردد.

1- ليپوپروتئين با چگالي خيلي كم(VLDL): حاوي 10 درصد پروتئين، 60-40 درصد تري گليسريد و 20 -15 درصد كلسترول ميباشد. اين كلسترول پس از انتقال تري گليسريدهاي خود به عضلات و بافت هاي چربي به LDL تبديل ميشود.

2- ليپوپروتئين با چگالي كم(LDL): حاوي 20 درصد پروتئين، 45 درصد كلسترول و 15-10 درصد تري گليسريد ميباشد. وظيفه حمل 75 درصد كلسترول به بخشهاي (سلولهاي) مختلف بدن را به عهده دارد.LDL كلسترول "بد" خوانده ميشود.LDL به جدار عروق چسبيده و رسوب ميكند. همچنين سطح اكسيد نيتريك خون را كاهش ميدهد. نيتريك اكسايد اجازه ميدهد خون آزادانه در رگها جريان يابد.

3- ليپوپروتئين با چگالي زياد(HDL): حاوي 50 درصد پروتئين، 20-15 درصد كلسترول و 5 درصد تري گليسريد ميباشد. وظيفه بازگرداندن كلسترول از سطح خون  به كبد را به عهده دارد. (با چسبيدن به LDL آن را از جدار عروق پاك ميكند). كه يا در كبد به اسيد هاي صفرايي تبديل گرديده و يا مجددا مورد استفاده قرار ميگيرد.HDL كلسترول "خوب" خوانده ميشود چراكه محافظت از جدار عروق را به عهده دارد.

نكته: 85 درصد كلسترول در كبد به اسيدهاي صفراوي، 10 درصد به تركيبات استروئيدي و 5 درصد به ويتامين D( در حضور آنزيمهاي خاص و نور خورشيد) تبديل ميگردد.

مقادير مجاز و مطلوب كلسترول خون (ميلي گرم در دسي ليتر):

1-LDL: كـمـتـر از 100 = ايده آل، 129-100 = خـوب،  159-130 = متوسط (مـرزي)، 189-160= بالا، و بالاتر از 190 = خيلي بالا (خطرناك).

2-HDL:بالاتر از 60=ايده آل، و كمتر از 40 ريسك بالا.

3- كلسترول تام (كل كلسترول خون): كمتر از 200=ايده آل، 239-200= ريسك متوسط (مرزي) ، وبالاتر از 240= بالا(خطرناك).

نكته:نسبت كلسترول تام به  HDL(HDL/كلسترول تام): كمتر از 4 (2 يا 3)=ايده آل، 4.5-5.5 =ريسك متوسط (مرزي) و بالاتر از 5.5=بالا وخطرناك محسوب ميگردد. اين نسبت در تخمين ريسك تصلب شرايين بسيار مناسب است. هر قدر اين نسبت بيشتر باشد ريسك هم بالاتر است.

نكته:نسبت LDL/HDL: كمتر از3=ايده آل،5-3= ريسك متوسط(مرزي)، و بالاتر از 5 بالا(خطرناك) ميباشد.