واكنش‌هاي القاشده توسط دارو كه نسبت به الكل و غذا پيش مي‌آيند
(اثرات جانبي الكل (اتانول) در فرمولاسيون‌هاي داروئي) :
بسياري از داروهاي OTC (داروهائي كه فروش آنها بدون نسخه آزاد است) و تعداد كمي از داروهاي نسخه‌اي حاوي الكل مي‌باشند.
داروهاي تركيبي حاوي الكل عبارتند از : تونيك‌ها، برونكوديلاتورها، داروهاي سرفه و ضد دردها.
تونيك‌هاي حاوي الكل كه مي‌توانند بعنوان منبع آهن و ويتامين‌ها مصرف شوند شامل :
Niferex Forte Elixir (Central Pharmacal)
Nu-Iron-Plus Elixir (Mayrand)
بوده كه هر دو حاوي 10% الكل مي‌باشند و
Gerilite Elixir (Vitaraine)
Geritol Liquid (J.B. Williams)
كه هر دو حاوي 12% الكل مي‌باشند.
اين فرآورده‌ها مي‌توانند توسط افرادي كه در جستجوي سلامتي هستند، بيشتر از مقادير لازم مصرف شوند.
داروهاي سرفه و سرماخوردگي حاوي الكل شامل :
% الكل : 10% Deconamine Elixir (Berlex)
: 20% Romilar III Decongestant Cough Syrup (Blacck)
: 22% Hall’s Deongestant cough formula Lambert)
(Warner Lambert)
:25% Comtrex Liquid (Bristol – Myers)
: 25% Nyquil Nighttime Colds Medicine Liquid
(Vicks)
داروهاي دستگاه گوارشي كه براي بيماران مبتلا به سندرم روده تحريك‌پذير تجويز مي‌شوند مخلوط‌هاي حاوي با ربيتورات‌ها، آتروپين يا بلادونا، هيوسيامين، يا داروهاي سداتيو يا آنتي كلينرژيك خاص مي‌باشند.
اين داروها معمولاً حاوي 19 تا 23 درصد الكل هستند.
در بين داروهاي ضد اسهال Dia-Quel (Marion) حاوي 10% الكل مي‌باشد.
اين فرآورده‌ها ممكن است توسط اطفال و افراد مسن و ضعيف و همچنين توسط الكلي‌هائي كه داروي دي‌سولفيرام (بيزاركننده از الكل) دريافت مي‌كنند،خورده شوند.
الكل در فرمولاسيون‌هاي تزريقي كه مصرف تغذيه‌اي دارند
انفوزيون وريدي الكل را به منظور تغذيه و بصورت تزريق وريدي نيز بكار مي‌برند. زيرا الكل يك منبع انرژي غني بوده و سريعاً متابوليزه مي‌شود.
فرآورده‌هاي تزريق وريدي آمنواسيدها و الكتروليت‌ها در فرمولاسيون حاوي اتانول و سوربيتول، در انگلستان و اروپا مورد استفاده قرار مي‌گيرند. اين فرآورده‌ها شامل : Aminofusin L 1000, Aminoplex 5 مي‌باشند.
هوكن كامپ و همكارانش در سال 1976 مطالعاتي روي اثرات انفوزيون 5% اتانول – سالين در داوطلبان سالم انجام دادند.
تحمل نسبت به اتانول در اين تحقيق بسيار خوب بود و بيش از 98% از اتانول بعنوان منبع انرژي مورداستفاده بدن افراد قرار گرفت.
پس از شروع انفوزيون غلظت لاكتات خون سريعاً افزايش يافت و تا هنگام قطع انفوزيون بالا ماند. در مطالعه‌اي ديگر برروي 17 بيمار مبتلا به كمبود شديد نيتروژن كه به يك مركز نگاهداري بيماران معدي – روده‌اي وارد شدند، داروي Aminoplex 5 همراه با ويتامين‌هاي تزريقي و مكمل‌هاي پتاسيم و فسفات به آنها تزريق شد.
در بيماراني كه بيشترين سرعت انفوزيون را داشتند طي درمان 10 روزه، نيتروژن بدن آنها به حال تعادي درآمد. تنها گرفتاري متابوليكي كه در حين تحقيق مشاهده شد، هيپوفسفاتمي با شدت متوسط بود (هيپوفسفاتمي = كمبود فسفات خون)
اثرات جانبي تزريق وريدي ويتامين‌ها با الكل مدتها است كه شناخته شده‌اند. وارد راپ و همكارانش در سال 1975 اين عوارض را گزارش داده‌اند : كمبود فولاسين حاد همراه با پان سيتوپني و اريتروپوئز مگالوبلاستيك.
در اين مورد، كمبود فولاسين مي‌توانست با كمبود اوليه فولاسين (قبل از آمايش) و نياز بالا به اين ويتامين، وجود عفونت و انفوزيون اتانول، مرتبط باشد.
الكل اتانول در محلول‌هاي داروئي تزريقي داخل وريدي
نيتروگليسرين وريدي جهت درمان بيماران مبتلا به آنژين ناپايدارUnstable Angina آنژين متغير Variant Angina و نارسائي بطن چپ Left Ventrucular Failure بكار مي‌رود. ضمناً براي درمان هيپرتانسيون قبل و بعد از عمل جراحي در بيماران ايسكميك قلبي نيز مصرف مي‌گردد. نيتروگليسيرين را توسط اتانول فرموله مي‌كنند. به ازاي هر ميلي‌گرم نيتروگليسيرين، 06/0 تا 14/0 ميلي‌ليتر اتانول انفوزيون مي‌شود.
شوك و همكارانش در 1984 گزارش دادند كه درصورت استفاده از انفويون اين دارو، امكان پيدايش مسموميت حاد با الكل وجود دارد. اين مسئله در مورد دو بيمار حدود 70 ساله رخ داد و پس از قطع انفوزيون، اين دو بيمار بهبود يافتند.
طبق نظر پژوهندگان، اتانول ممكن است سميت قلبي ايجاد نمايد ضمناً آنها اين نكته را نيز متذكر شدند كه بسياري از فرمولاسيون‌هاي تزريقي داروئي از جمله ديازژام، تري‌متوپريم، سولفامتوكسازول، ديگوكسين و فني‌توئين حاوي الكل مي‌باشند اما بعلت اينكه بصورت انفويون مصرف نمي‌شوند (در حجم‌هاي كم مصرف مي‌گردند) احتمال برو مسموميت بسيار كم مي‌باشد.
انسفالوپاتي ورنيك Werniccke’s encephalop نيز در مورد مصرف فرمولاسيون نيتروگليسيرين حاوي الكل، گزارش شده است. عامل بروز انسفالوپاتي، اتانول و پروپيلين گليكولي بودند كه جعت رقيق كردن دارو بكار رفته بودند.
با وجود شناخته شده بودن احتمال بروز انسفالوپاتي ورنيك (درصورت مصرف الكل و فقدان تيامين)، هنوز در مورد نقش پروپيلين گليكول تحقيق جامعي صورت نگرفته است.
پروپيلن گليكول پس از متابوليسم، تبديل به پيروات مي‌شود كه ماده اخير براي ورود به چرخه اسيدسيتريك (بعنوان يك منبع انرژي) نيا به تيامين پيروفسفات دارد. پس همان مقدار پروپيلين گليكولي كه در محلول تزريق وريدي نيتروگليسيرين هست، نياز به تيامين را افززايش داده و در ايجاد انسفالوپاتي ورنيك نقش دارد.
مهار متابوليسم الكل و آمين موجود در غذا توسط داروها
داروها مي‌توانند متابوليسم الكل يا مواد موجود در غذا را مهار كرده و منجر به آزاد شدن مواد وازواكتيو (مواد فعال عروقي) و در نتيجه ايجاد واكنش‌هاي ناخواسته شوند.
اين واكنش‌ها عبارتند از : واكنش‌هاي هيستاميني، تيراميني، دي سولفيرامي و كلرپروپاميدي (برافروختگي ناشي از تداخل كلرپروپاميد – الكل) داروهائي كه اين واكنش‌ها را القاء مي‌كنند عبارتند از :
1-داروهائي كه مصرف درماني دارند مثل ايزونيازيد، مهاركننده‌هاي منوآمين اكسيداز MAOI ، داروهاي ايجادكننده تنفر از الكل مثل تترااتيل تيورام دي سولفيد (دي سولفيرام يا Antabuse)
2-سموم طبيعي غذا مثل سم موجود در (نوعي قارچ)
Coprinus Atramentarius (Inky cap mashroom)
ناسازگاري‌هاي دارو- الكل و دارو- غذا و واكنش‌هائي كه ايجاد مي‌كنند در جدول 1-3 گنجانيده شده است.
جدول 1-3 مواد واكنش‌دهنده در ناسازگاري‌هاي دارو-الكل و دارو-غذا و واكنش‌هاي ايجاد شده :
وقوع يا عدم وقوع واكنش و شدت بروز آن با عوامل فارماكوژنتيك، دز دارو، تناوب مصرف دارو، غذا و نوشابه‌هاي مصرف شده، زمان مصرف دارو، و وضعيت سلامتي مصرف كننده دارو رابطه نزديك دارد.
وضعيت سلامتي مصرف كننده نه تنها در مورد داروهائي كه بايد مصرف شوند بلكه در مورد چگونگي بروز علائم ناسازگاري ناشي از دارو نيز تعيين كننده است.
