سندرم کوشينگ


سندرم کوشينگ يک اختلال هورموني است. هنگامي که در بافت هاي بدن هورمون کورتيزول بيش از اندازه باشد، اين اختلال بوجود مي آيد.

اين سندرم را به نام hypercortisolism (افزايش کورتيزول ) نيز مي نامند.

هورمون کورتيزول اعمال مهمي را در بدن انجام مي دهد، اما هنگاميکه مقدار آن در بدن زياد شود، اثرات منفي در بدن دارد.

کورتيزول از آنجا که به نام هيدروکورتيزون نيز مي باشد، در گروه گلوکوکورتيکوئيد طبقه بندي ميشود( يکي از تاثيرات آن بر روي متابوليسم گلوکز  مي باشد.)

سندرم کوشينگ بسيار کم و نادر است. به طوريکه محاسبه شده 15-10 ميليون نفر در هر سال مبتلا به اين اختلال هورموني مي شوند. غالبا در سنين 50-20 سالگي اثرات خود را ظاهر مي کند.

نشانه هاي اين بيماري بسيار است. بيشتر مبتلايان بالاتنه چاق، صورت دايره اي يا به عبارت بهتر صورت به شکل ماه( دايره، قرمز) مي شود، افزايش چربي در ناحيه گردن و به طور کلي در اثر انباشته شدن چربي در بين شانه ها مانند بوفالو مي شوند.و دست و پاي ضعيف دارند. در بچه ها علاوه بر موارد ذکر شده کمي رشد نيز يکي از علامت ها مي باشد.

ديگر نشانه ها در صورت ظاهر مي شود، بدين صورت که شکننده و لاغر مي شود و خيلي زود کبود شده و دير خوب مي شود. لکه هاي ارغواني- صورتي در شکم، ران، بازو، سينه و  نشيمن گاه ظاهر مي شود.

استخوان ها لاغر و ضعيف مي شوند (استئوپروز) و خم شدن برداشتن و يا بلند کردن وسايل از روي صندلي با کمر درد و شکستن دنده ها و ستون فقرات همراه است.

بيشتر مبتلايان گرسنگي، ضعيف شدن عضلات، افزايش فشار خون و افزايش قندخون را تجربه مي کنند. افزايش کورتيزول مي تواند عدم تحمل به گلوکز را ايجاد کند. اين عدم تحمل باعث بيماري ديابت مي شود. همچنين افزايش فشار خون و در معرض استرس قرار گرفتن و نيز عفوني شدن بدن را نيز ايجاد مي کند.

در بچه ها عوارض اين بيماري بصورت بي خوابي و سوءظن و بدگماني به اطرافيان خود را نمايان مي سازد.

نشانه هاي اين بيماري در زنان عبارت است از: رشد بيش از اندازه مو در صورت، گردن، سينه، شکم و ران. قاعدگي نامرتب و حتي در بعضي از موارد عدم قاعدگي مشاهده شده است. در زنان مبتلا به سرطان غده آدرنال، افزايش هورمون آندروژن ( هورمون مردانه) ديده شده است. آنان داراي پوست چرب و پر از آکنه مي باشند.

سندرم کوشينگ در مردان باعث ضعف در دست ها و پاها مي شود و آنان نابارور مي شوند و عدم تمايل جنسي نيز در آنان مشهود است.

دلايل ايجاد سندرم کوشينگ

به 3 دليل سندرم کوشينگ ممکن است، رخ دهد: به دليل مشکلات غده هيپوفيز ويا به دليل مشکلات غده آدرنال و يا به دليل افزايش مقدار گلوکوکورتيکوئيد که ديده شده در بيماران دچار تنگي نفس و يا روماتيسم قلبي، سل و بيماريهايي از اين قبيل يا جلوگيري از فعاليت طبيعي سيستم ايمني.

ديگر مسبب ها عبارت است از بيش از حد ساختن هورمون کورتيزول توسط بدن. ساخته شدن اين هورمون بستگي به وقايع موجود در بدن دارد. در ابتدا هيپوتالاموس که يک قسمت از مغز است و اندازه اي برابر يک حبه قند دارد، هورمون آزاد کننده کورتيکوتروپين را به غده هيپوفيز مي فرستد. اين هورمون، هيپوفيز را وادار به ساختن آدرنوکورتيکوتروپين ( هورمون سازنده  غده آدرنال) مي کند.وقتي آدرنال ( که در قسمت بالاي کليه قرار دارد) آدرنوکورتيکوتروپين را دريافت مي کند، باعث افزايش کورتيزول در جريان خون مي شود.

کورتيزول ساخته شده در بدن وظايف مهمي دارد. کورتيزول کمک به نرمال کردن فشار خون و عملکرد صحيح سيستم قلبي عروقي و کاهش بيماري هاي ناشي از ضعف سيستم ايمني و توازن اثرات هورمون انسولين در شکستن قندها براي انرژي و همچنين  تنظيم سوخت و ساز پروتئين، چربي و کربوهيدرات مي کند.

يکي از مهمترين وظايف کورتيزول پاسخ به استرس مي باشد.استرس در  زنان در 3 ماه آخر بارداري و ورزشکاران ديده نشده و اين به خاطر هورمون کورتيزول مي باشد. به طور کلي افزايش اين هورمون در افراد افسرده، الکليها، افراد داراي سوء تغذيه و ناراحتي هاي ديگر ديده شده است.

وقتي مقدار هورمون کورتيزول در خون مناسب است، هيپوتالاموس و هيپوفيز کمتر کورتيکوتروپين  و  آدرنوکورتيکوتروپين را آزاد مي سازد. اين بدان معني است که کورتيزول آزاد شده توسط غده آدرنال، هميشه به آن اندازه اي که بدن نياز دارد موجود است.

به هر حال اگر آدرنال، هيپوفيز و يا هيپوتالاموس کار خود را درست انجام ندهند، بر روي کورتيزول اثرات خود را نشان مي دهند.

سرطان غده هيپوفيز

سرطان غده هيپوفيز موجب سندرم کوشينگ مي شود. آنها خوش خيم هستند، اين برآمدگي غده هيپوفيز مقدار آدرنوکورتيکوتروپين را زياد مي کند.

اثرات اين نوع سرطان در زنان 5 برابر بيشتر از مردان است.

بعضي از انواع سرطان غده هيپوفيز بيرون از غده رشد مي کنند و آنها مي توانند سازنده آدرنوکورتيکوتروپين باشند. به همين خاطر به اين نوع سندرم، سندرم  آدرنوکورتيکوتروپين بيرون مي گويند. اين نوع سندرم باعث بوجود آمدن سرطان ريوي مي شود. مردان 3 برابر بيشتر از زنان به اين بيماري دچار مي شوند.

سرطان غده آدرنال

در بعضي از مواقع بزرگي غده آدرنال که بيشتر بصورت سرطان غده آدرنال مي باشد، موجب ايجاد سندرم کوشينگ مي شود. سن تقريبي دچار شدن به اين سرطان 40 سال است.

اين نوع سرطان از نوع خوش خيم مي باشدکه باعث افزايش کورتيزول در خون مي شود. و اين يکي از آخرين نشانه هاي وجود سندرم کوشينگ مي باشد.

اين سندرم از نوع وراثتي نمي باشد. خيلي به ندرت سندرم کوشينگ در اثر وراثت منتقل مي شود.

چگونه مي توان سندرم کوشينگ را تشخيص داد؟

به وسيله سابقه دارويي، معاينه فيزيکي و انجام آزمايشها و مخصوصا آزمايش ادرار و قند خون و پتاسيم موجود در خون مي توان به وجود يا عدم وجود اين سندرم پي برد. بوسيله x-ray  هم مي توان محل سرطان را پيدا کرد. اين آزمايشها مشخص مي کند که زيادي کورتيزول در بدن مي باشد و چرا؟

عوارض سندم کوشينگ

·ديابت

·افزايش فشار خون

·عفونت شديد

·شکستگي در استخوان (استئوپروز)

·سنگ کليه

·سرطان غده هيپوفيز

چگونه ميتوان سندرم کوشينگ را درمان کرد؟

اين بستگي به افزايش هورمون کورتيزول دارد. ممکن است بوسيله جراحي، راديولوژي، شيمي درماني يا دارو درماني بيماران را خوب کرد. يکي از بهترين و ارزانترين روشها براي درمان اين بيماري، رژيم غذايي مي باشد.

غذاهاي کم کالري و کم چربي و پر پروتئين و پر کلسيم مصرف کنيد. اين باعث مي شود که جلوي لاغر شدن عضلات و استخوان ها را بگيريد. خوردن کلسيم و ويتامين D  کمک به استخوان سازي مي کند.

کلسيم مصرف کنيد تا به استئوپروز دچار نشويد. براي سنين 10-1 سال،800   ميلي گرم و براي سنين 24-11 سال، 1200 ميلي گرم و براي افراد 24 سالبه بالا، 800 ميلي گرم کلسيم مورد نياز است.

محدود کردن نمک در غذا باعث مي شود که فشار خون بالا نرود. چرا که همانطور که گفته شد يکي از عوارض اين سندرم افزايش فشار خون مي باشد.

براي محدود کردن اثرات بد سديم، ميوه، سبزي، نان و غلات و گوشتها را بون نمک تهيه کنيد. به جاي نمک مي توانيد از فلفل و سيب زميني در غذاي خود بريزيد تا غذا را خوش طعم کند و مي توانيد با آنها سالاد خوشمزه اي درست کنيد و کنار غذاي خود ميل کنيد.

علاوه بر اينها از آنجاکه افزايش قند خون در اين بيماران مشاهده شده، بايد رژيم ديابتي ها را نيز رعايت نمايند.

ورزش کردن کمک به نگه داري توده استخواني و عضلاني مي گردد و علاوه بر آن جلوي اضافه وزن را مي گيرد. ورزشهايي چون وزنه برداري و ايروبيک و شنا و دوچرخه سواري و پياده روي تند و نرمش کردن کمک به افزايش سرعت قلب مي شود.

از جمله کارهايي که نبايد کرد مي توان به موارد زير اشاره کرد:

·قالي و هرچيز سنگين را بلند و کوتاه نکنيد، چرا که باعث شکستن استخوانها و ديگر جراحات مي شود.

·اهميت به زخمها و جراحات ايجاد شده بدهيد. در صورت افزايش کورتيزول بهبود يافتن زخم دير رخ مي دهد. پس شما بايد فورا محل جراحت را ضدعفوني نموده و پانسمان کنيد.

·به چشم پزشک مراجعه کنيد براي جلوگيري از دوبيني و آب مرواريد.

·براي مشکلات ايجاد شده در بدن با مشاور ماهري مشورت کنيد.

·براي درمان بيماريهاي حاصله از سندرم کوشينگ به نزد متخصص برويد.

مريم سجادپور

متخصص تغذيه