نقش تغذیه در ورزش
موضوع تغذیه در ورزش از این جهت برای همگی جاذبه دارد که همه ما کمابیش در درون خود یک ورزشکار سراغ داریم. هر یک از ما زمانی در باز فوتبال گل زده ایم و یا اینکه مسبقه ماراتنی را برده ایم، حتی اگر این کار را در رویای خود انجام داده باشیم. از آنجا که امروزه تعداد بیشتری از ما با فعالیتهای جسمانی آشنا شده ایم، از مزایای آن لذت بیشتری برده و به عواملی که در بهبود فعالیتهای ورزشی مؤثر است، علاقه پیدا می کرده ایم. به همین دلیل، ورزشکاری که هر روز برای مسابقه خاصی تمرین می کند، آگاهی بیشتری نسبت به مزایای تغذیه صحیح پیدا می نماید.
تاریخچه:
ورزشکارانی که مصم اند پیروز شوند هر کار تازه ای را امتحان می کنند تا بتوانند عملیات ورزشی خود را بهتر نمایند، مثل مصرف مقادیر زیادی ویتامین و املاح و یا استفاده از رژیمهای غیرعملی و یا عجیب. این وضع مختص زمان حال نیست رژیمهای انتخابی برای روزهای قبل از مسابقه آن قدر به زمانهای دور باز می گردد که شناسایی منشأ آن قابل پیگیری نیست. برای مثال می دانیم که انسانهای اولیه اعتقاد داشتند که خوردن گوشت حیوانات خاصی می تواند خصوصیات جسمانی مشخص در آنها به وجود آورد. به همین دلیل، احتمالاً دوندگان سریع از گوشت خرگوش به عنوان غذا استفاده می کردند، در حالی که کسانی که فعالیتهای قدرتی داشند احتمالاً استیک شیر را ترجیح می دادند. به تدریج که این ورزشکاران به خاطر پیروزیهای درخشانشان حالتی افسانه ای پیدا می کردند، رژیمهای شخص شان هم محبوبیت پیدا می کرد و غالباً به عنوان بخشی از تمرینات پیشنهاد می شد. بنابراین طبیعی بود که عملیات موفقیت آمیز یک ورزشکار را به کارهای ماقبل آن، مثل خوردن یک غذای خاص مربوط می سازند. بعض از این عقاید تا امروز هم باقی مانده است و ترکیبی از خرافات، مشاهدات و افسانه ها را تشکیل داده است. هر چند جوامع علمی بیشتر این افسانه ها را رد کرده اند ولی هنوز هم تعداد زیادی از ورزشکاران برای بدست آوردن فرم مناسب بدنی، سلامتی و عملیات ورزشی خوب، نصایحی را به افراد توصیه می کنند.
برای مثال، منطق و مشاهداتمان را ما می گوید که ورزشکاران نسبت به افراد همسن و مشابه خود عضله بیشتری دارند. عضله یعنی پروتئین، بنابراین ورزشکاران نسبت به سایر افراد به پروتئین بیشتری احتیاج دارند. آیا این درست است؟ خیر، غلط است.
برای حفظ توده پروتئینی فقط لازم است ورزشکاران مقدار ازتی را که هر روز از دست می دهد، جایگزین سازد. به عبارت دیگر هر روز یک گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدنش بخورد. برای افزایش توده عضلانی، ورزشکار باید از لحاظ ازت در تعادل مثبت قرار داشته باشد. یعنی کمی بیشتر از یک یا دو گرم پروتئین به ازای هر کیلو وزن بدنش دریافت نماید. اما این امر به دو عامل بستگی دارد، رشد سریع و یا کارهای عضلانی شدید. هیچ راهی برای افزایش پروتئین اضافی در سلولهای عضلانی وجود ندارد. تمام سلولها خود را با چیزهای خاصی که بر آنها تحمیل می شود تطبیق می دهند. بنابراین اگر یک عضله فعالیت داشته باشد و در رژیم هم پروتئین و کالری رژیم هم کافی نباشد، عضله کوچکتر می شود (آتروفی). هر ورزشکار بر اساس خصوصیات فردی خود به طور فیزیولوژیک به عوامل محیطی واکنش نشان می دهد.
آیا این مسأله ساده و واضحی است ؟ مسلماً نه ! از جنبه تاریخی، احتیاجات پروتئینی قرنهای زیادی است که مورد بحث می باشد و تحقیقات علمی آینده هم احتیاجات واقعی ورزشکار را از جهت پروتئین مورد سؤال قرار خواهد داد.
روایت دیگر این است که غذای قبل از مسابقه مهمترین غذای یک ورزشکار است. این طور بیان شده که موادی که ورزشکار قبل از مسابقه می خورد مسلماً از نظر جسمی و روحی اهمیت دارد. هرچند هنسن و کریس چس سن، فیزیولوژیستهای ممالک اسکاندیناوی در دهة 1930 مشاهده کردند که به نظر نمی رسد رژیم قبل از مسابقه شناگران تأثیری در عملکرد آنها داشته باشد. این یافته ها دقیقاً مخالف دستورات کتبی گالن اولین پزشک رشتة ورزش، و نصایح وینس لومباردی به تیم فوتبالش می باشد. در عوض آنها می گفتند که به نظر می رسد به طور کلی رژیم و کل کربوهیدرات مصرف شده در دو هفته قبل از مسابقه تحمل ورزشکار را افزایش می دهد.
نوشته های آنها آغازی بود بر تأکید در استفاده از کربوهیدراتها که در آن زمان هم مطلب مهیجی بود. این تئوری نه تنها جدید بود، بلکه صحت آن بر اساس مشاهدات، آزمایشات و گردآوری اطلاعات دقیق بود و باعث بروز اطلاعات جدیدی در زمینه ورزشکاران شد.
اطلاعاتی جهت مطالعه تغذیه و ورزش
هر ورزشکار به دنبال ترکیب عواملی است که موجب پیروزی او می شود. این عوامل عبارتند از : تمرینات فیزیکی، آماده سازی شخص از لحاظ ذهنی، احساسی و رژیمی که موفقیت شخص را در مسابقه تضمین نماید. رژیم از اهمیت خاصی برخوردار است. در مورد مقدار کالری و مایعات موردنیاز، اثر افزایش کربوهیدرات به روی مسابقات استقامتی، و این که چه ماده مغذی برای عملیات ورزشی مفید می باشد، دائماً سؤالاتی پیش می آید. حجم اطلاعات علمی معتبر که به تازگی در دسترس همگان قرار گرفته، در مقایسه با اطلاعات نسبتاً ناچیزی که در مورد تاریخچه پزشکی وجود دارد، بسیار زیاد است. با این حال بعد از مطالعه این سؤال پیش می آید که یک بالرین برای انجام یک فیگور خاص به روی صحنه از چه رژیمی باید استفاده نماید، و در عین حال لاغری بدنش هم حفظ نماید و یا چه رژیمی مهارت پرتاب کننده را افزایش می دهد، و یا آستانه غیرهوازی پاروزن را بالا برده، یا دیوارة محکم دفاع را در فوتبال قدرت می بخشد. هر ورزشکاری کار منحصر به فردی دارد.
رژیم باید حالت فردی داشته باشد. ولی یک رژیم متعادل، که انواع مختلفی از مواد غذایی در آن مصرف شده، برای همة شرایط و فازهای زندگی یک ورزشکار مناسب می باشد مانند رشد سریع، جراحات، بیماریهای حاد و یا مزمن، بارداری، شیردهی، بالارفتن سن، تمرینات و خود مسابقه.
اگر رژیم با عملکرد یک ورزشکار رابطه داشته باشد، مطالعه رژیم را نمی توان محدود به یک سری آزمایش نمود. آماده سازی برای رشته تغذیه در ورزش شامل تغذیه اساسی، فیزیولوژی، شیمی، روان شناسی، تهیه غذا، و درک ورزشکاران می باشند. ادامه این مطالعه شامل علوم کاربردی آمار، و کارهای آزمایشگاهی است. و سرانجام این که لازم است کار مشورت و آموزش، که برآورده کنندة احتیاجات ورزشکاران است، را بهبود بخشید.