كمبود ريز مغذي‌ها در كودكان كشور (آمار)

دكتر محمدعلي نيلفروشان فوق تخصص ژنتيك اطفال

كمبود ريز مغذي‌ها از مشكلات شايع تغذيه‌اي در جهان به ويژه در كشورهاي در حال توسعه است. بر اساس آمارهاي سازمان جهاني بهداشت و ديگر سازمان‌هاي بين‌المللي، كمبود يد، آهن و ويتأمين آ از شايع‌ترين كمبودهاي ريزمغذي‌ها در جهان به شمار مي‌رود. در كشور ما، اولين بررسي ملي تعيين وضعيت كمبود ريزمغذي‌هاي آهن، روي، ويتأمين‌هاي آ و د در سال 1380 توسط دفتر بهبود تغذيه جامعه و با همكاري انستيتو تحقيقات تغذيه و صنايع غذايي كشور، آزمايشگاه ملي رفرانس و يونيسف، انجام شد. در اين بررسي شيوع كمبود اين ريز مغذي‌ها در هفت گروه سني كودكان 23-12 ماهه، كودكان 6 ساله، نوجوانان دختر و پسر، زنان باردار و زنان و مردان ميان‌سال به تفكيك در 11 اقليم كشور مشخص شد. دز هر گروه سني 4400 نفر مورد بررسي قرار گرفتند. بر اساس نتايج اين بررسي، شيوع كم‌خوني بر اساس هموگلوبين در كودكان 23-12 ماهه، 38 درصد است و در برخي از استان‌هاي كشور از جمله سيستان و بلوچستان، جنوب خراسان و جنوب كرمان به 60 درصد در مناطق روستايي مي‌رسد. كمبود شديد آهن بر اساس فرييتين سرم در حدود 33 درصد كودكان كشور وجود دارد. به عبارت ديگر در حدود يك سوم كودكان كشور از تخليه شديد ذخاير آهن رنج مي‌برند. اين يافته حاكي از آن است كه كم خوني در كودكان زير 2 سال كشور به عنوان يك مشكل حاد مطرح است. شيوع بالاي كم خوني در كودكان زير 2 سال كشور از آن جهت حائز اهميت است كه آخرين يافته‌هاي علمي حاكي از آن است كه ابتلا كودك به كم خوني فقر آهن در 2 سال اول زندگي، صدمات غير قابل جبران بر رشد و تكامل مغزي او وارد مي‌سازد و كاهش بهره هوشي به ميزان 10 تا 15 امتياز به عنوان يكي از پيامدهاي زيانبار كم خوني فقر آهن، توانمندي‌هاي ذهني كودكان را كاهش مي‌دهد. اين بررسي، همچنين نشان داد كه 18 درصد كودكان 6 ساله با كم خوني و 26% با فقر آهن پا به كلاس اول مي‌گذارند كه قطعاً بر قدرت يادگيري آنان اثر منفي مي‌گذارد. افت تحصيلي و غيبت از مدرسه به دليل تضعيف سيستم ايمني و ابتلاي مكرر به بيماري‌ها، از پي‌آمدهاي فقر آهن و كم خوني است. اين بررسي، حاكي از آن است كه كمبود روي نيز به عنوان يك مشكل عمده در كشور مطرح است. بر اساس نتايج اين بررسي، در حدود 19 درصد كودكان 15-23 ماهه و 30 درصد كودكان 6 ساله كشور دچار كمبود روي هستند و شدت كمبود در برخي از مناطق كشور از جمله سيستان و بلوچستان، جنوب خراسان و جنوب كرمان به حدود 68 درصد در كودكان 15-23 ماهه و 45 درصد در كودكان 6 ساله مي‌رسد. بررسي ملي ريز مغذي‌ها كمبود ويتأمين‌هاي آ و د را نيز در كودكان 15-23 ماهه مشخص نموده است. بر اساس نتايج بررسي كمبود شديد ويتأمين آ بر اساس رتينول سرم در حدود 2 درصد كودكان كشور وجود دارد و بالاترين ميزان شيوع در اقليم سيستان و بلوچستان، جنوب كرمان و جنوب خراسان به ميزان 5/5 درصد مشاهده مي‌شود. كمبود ويتأمين د نيز در 7/3 درصد كودكان كشور وجود دارد. شيوع كمبود ويتأمين د از 2/2 درصد در اقليم يزد، اصفهان، چهارمحال و بختياري و مركز كرمان تا 5/6 درصد در استان تهران متفاوت است.

با توجه به وسعت كمبود ريز مغذي‌ها در كودكان كشور و عواقب زيانبار آن بر رشد و تكامل مغزي كودك، سيستم ايمني بدن و رشد جسمي طراحي و اجراي مداخلات مناسب از جمله تقويت برنامه‌هاي مكمل ياري، آموزش تغذيه و غني‌سازي مواد غذايي بايد مورد توجه جدي قرار گيرد.