كندوكاوي در نرخ زاد و ولد در غرب
در كشورهاي غربي آهنگ باروري زنان و مردان از اواخر قرن نوزدهم سير نزولي پيدا كرده بود. جمعيت شناسان بر اين باور بودند كه احتمالا بهبود اندك در اين شرايط پديد خواهد آمد.
اما بعد از دومين جنگ جهاني به طرزي ناگهاني آهنگ زاد و ولد در مغرب زمين افزايش يافت و در سالهاي ?????و ? ????بهترتيب درآمريكا و كانادا و در سال ? ????در انگليس و آلمان به نقطه اوج غيرمنتظرهاي رسيد و از آن پس سير نزولي خود را دوباره از سر گرفت كه هنوز نيز ادامه دارد.
متخصصان علوم اجتماعي در توضيح اين پديده نكات مختلفي را مطرح كردهاند از جمله "ريچارد ايسترلين" اقتصاد دان از دانشگاه كاليفرنياي جنوبي مدعي شده كه افزايش ناگهاني زاد و ولد ناشي از تركيب بيسابقه سه عامل رونق اقتصادي، محدود شدن شمار مهاجران (كه از دهه ? ????به مورد اجرا گذارده شده بود) و شمار نسبتا پايين جويندگان كار به علت پايين بودن زاد و ولد در سالهاي قبل بوده است.
اين تركيب موقعيت شغلي استثنايي براي جوانان در سالهاي بعد دومين جنگ جهاني بوجود آورد و جوانان كه خود را از والدينشان مرفهتر ميديدند زودتر ازدواج كردند و سريعتر داراي فرزند شدند.
اما نظريه ايسترلين تنها ميتواند افزايش ناگهاني زاد و ولد را در آمريكا و در برخي از كشورهاي اروپايي توضيح دهد. از اين گذشته به نظر ميرسد كه اين نظريه عمدتا در مورد كشورهايي صادق است كه داراي برنامههاي رفاه اجتماعي قوي نيستند زيرا وجود اين قبيل برنامههاي رفاه اجتماعي موجب ميشود عوارض نامطلوب فقر بر روي ناباروري تا حدي خنثي شود.
اقتصادداني به نام "آلن سوئيزي" از دانشگاه ام.آي.تي ضمن قبول برخي از جنبههاي نظريه ايسترلين مدعي شدهاست عاملي مهمتر از آنچه كه ايسترلين مطرح ساخته تغيير رويكرد افراد در قبال اندازه خانوار بوده است.
او با اشاره به اينكه تنها ? ??درصد از زناني كه در سال ? ????بدنيا امده بودند داراي سه فرزند يا بيشتر بودند در حاليكه اين درصد در مورد زناني كه در سال ? ????به دنيا آمدند به ? ??درصد بالغ ميشود مدعي شده كه بر مبناي تحليلهاي اقتصادي و جمعيت شناسانه، اين تفاوت منعكسكننده قصد و خواست افراد عضو اين گروههاي جمعيتي است.
در مقابل اين دو اقتصاد دان، "نورمن رايدر" جامعه شناس از دانشگاه پرينستن معتقد است كه آمريكائيها از دهه ? ????به اين سو خواستار خانواده دو فرزندي بودهاند اما ضعف روشهاي پيشگيري از حاملگي موجب شده كه شمار زاد و ولد در هر خانواده بطور متوسط بالاتر باشد.
در دهه ? ????در ميان زنهاي داراي دو فرزند، آهنگ ناموفق بودن روشهاي پيشگيري كه منجر به تولد فرزند ناخواسته ديگري شده تا ? ??درصد افزايش نشان ميدهد اما از دهه ? ????به بعد كه قرص ضد حاملگي در دسترس خانمها قرار داده شد اين رقم به شش درصد تنزل پيدا كرد.
به اعتقاد رايدر در دهه ? ????نيز همان روشهاي پيشگيري دهه ? ????به كار مي رفت با اين تفاوت كه چون وضع اقتصادي خانوادهها بدتر بود آنان در جلوگيري از حاملگي ناخواسته تلاش زيادي ميكردند.
عامل ديگري كه شرايط بعد از جنگ را تغيير داد آن بود كه زنها در سنين پايين تر ازدواج ميكردند و بنابراين شانس بيشتري براي باردار شدن داشتند.
به اعتقاد كارشناسان بسيار بعيد است كه تركيب سه عاملي كه ايسترلين به آنها اشاره كرده بود در شرايط كنوني در كشورهاي غربي دوباره ظهور كند و معناي اين امر آن است كه نرخ اندك زاد و ولد كه هم اكنون در هر چهار كشور آمريكا، آلمان، انگليس و كانادا در پايين تر از حد طبيعي جايگزيني جمعيتي قرار دارد (يعني تولد يك فرزند به ازاي درگذشت هر شهروند)، تا آينده قابل پيش بيني ادامه خواهد يافت.
در ميان چهار كشور يافت شده آلمان از موقعيتي بدتر از سه كشور ديگر قرار دارد و موقعيت آمريكا از بقيه بهتر است به اين معني كه نرخ كنوني زاد و ولد در آن در نزديك خط تعادل قرار دارد.