عوارض مزمن مرض قند
عوارض ديابت
اولين چيزي كه شما بايد بدانيد اين است كه فقط بخاطر اينكه شما دچار ديابت هستيد عوارض آن لزوما ايجاد نمي شوند. تحقيقات دقيق نشان داده است كه هرچه شما بهتر ميزان قند خونتان را كنترل نماييد، احتمال كمتري دارد كه به عوارض و مشكلات آن گرفتار شويد. با دانستن اين مطلب، بسياري از افراد مي كوشند كه بيشتر مراقب ميزان قند خونشان باشند.در كنار كنترل خوب ميزان قند خون، عدم استعمال سيگار نيز مي تواند احتمال بروز عوارض را كاهش دهد. تمام عوارضي كه در صفحات بعد گفته مي شوند در افراد سيگاري بيشتر ديده مي شوند. به همين دليل افراد سيگاري بايد هرچه سريعتر از استعمال آن خودداري نمايند تا دچار اين عوارض نگردند.
عوارض كليوي
كليه ها بعنوان يك فيلتر و تصفيه كننده، خون را تصفيه نموده و آب اضافي و مواد زائد را از آن جدا مي‌كند و بصورت ادرار از بدن خارج مي‌سازد. در افراد ديابتي، بعلت تجمع قند در رگهاي كوچك كليه، كليه ها دچار صدمه مي‌گردند. اين وضعيت شبيه به ايجاد يك سوراخ بزرگ در يك چاي صاف كن مي‌باشد. در اين حالت، موادي كه بايد بطور طبيعي در بدن حفظ شوند، از طريق اين تصفيه صدمه ديده، از طريق ادرار از بدن خارج         مي شوند. يكي از موادي كه در هنگام خرابي كليه ها در ادرار ظاهر مي گردد، پروتئين مي باشد. يك پروتئين ويژه به نام آلبومين در مراحل اوليه صدمه به كليه ها در ادرار ديده مي‌شوند. بنابراين انجام آزمايش ادرار همراه با آزمايش خون مي‌تواند بسيار با اهميت باشد. گاهي اوقات ممكن است بر اثر عفونت ادراري، در ادرار آلبومين ديده مي شود كه مي‌توان اين حالت را از وضعيت قبلي تشخيص داد.

 

گرفتاري اعصاب در دیابت
ديابت مي‌تواند به دو طريق باعث صدمه به اعصاب شود: اول اينكه ممكن است با اختلال در خونرساني آنها، موجب آسيب به عصب شود (مثل چشمها و كليه ها) و ديگر اينكه با وارد آوردن صدمه مستقيم به عصب بعلت بالا بودن قند خون، باعث آن شود. هرگونه آسيب عصبي را اصطلاحاً نوروپاتي مي گويند. براساس اينكه كدام يك از سه نوع عصب آسيب مي بيند، نتيجه آن متفاوت خواهد بود.
اعصاب حركتي:
 اعصاب حركتي حامل پيغامهاي عصبي از مغز به عضلات مي باشند و به اين طريق باعث انقباض عضلات مي گردند. آسيب به اين نوع اعصاب را اصطلاحاً نوروپاتي حركتي مي نامند و مي تواند منجر به از دست رفتن فعاليت عضلات كوچك دستها يا پاها شود. در چنين مواردي انگشتان پاها به سمت بالا چنگ مي شوند و انگشتان دستها هم ضعيف مي گردند.
اعصاب حسي:
 اعصاب حسي موجب شناسايي حسهاي درد، لمس، حرارت و ساير حس‌ها شده و اين پيغامها را به سمت مغز مي‌فرستند. نوروپاتي حسي مي تواند ابتدا باعث حساس شدن و درد پاها شود اما بتدريج پاها بي‌حس شده و هيچ حسي را متوجه نمي‌شود.

اعصاب خودكار:
اعصاب خودكار يا اتونوميك مسئل كنترل عملكردهاي خودكار بدن مثل فعاليت روده‌ها و مثانه‌ها مي‌باشد. نوروپاتي خودكار نسبتاً ناشناخته بوده و بيشتر در روده‌ها و مثانه اختلال ايجاد مي‌كند. اين نوروپاتي مي‌تواند باعث يبوست يا اسهال شود و گاهي اوقات شخص ممكن است از استفراغ‌هاي مكرر رنج ببرد. همچنين در مردها ممكن است مشكلاتي در توانايي جنسي آنها ايجاد شده و اين توانايي كاهش يابد. با اينحال اكثر اين مشكلات را مي‌توان با دارو درماني بهبود بخشيد.

 

توانايي جنسي دردیابت
توانايي مردان به داشتن يك نعوظ طبيعي، بستگي به خونرساني خوب شريانهايي كه آلت تناسلي را خونرساني مي كنند و نيز اعصابي كه باعث انقباض وريدهاي آن مي شوند، دارد. با اينحال اهميت زيادي كه بخاطر داشته باشيم كه ناتواني جنسي       مي تواند به غير از مشكلات بدني، بعلت مشكلات رواني نيز ايجاد شود، خواه شما به ديابت مبتلا باشيد يا نباشيد. بنابراين تمام مشكلات جنسي خود را با پزشك در ميان بگذاريد تا او بتواند درمان مناسب را براي شما انتخاب نمايد.

 

گرفتاري پوستي در دیابت
تعداد كمي از مبتلايان به مرض قند ممكن است بعلت صدمات رگهاي كوچك، دچار مشكلات پوستي شوند. در صورت وقوع چنين مشكلي، پوست روي استخوان ساق پا، قرمز و نازك مي‌گردد كه به آن اصطلاحاً نكروبيوزليپويديكا (Necrobiosos Lipoidica) گفته مي‌شود. متأسفانه هنوز درمان مؤثري براي اين مشكل پيدا نشده است.

 

گرفتاري شريانها درد یابت
مبتلايان به مرض قند در معرض خطر ابتلاء به سفت و سخت شدن ديواره رگها و شريانهاي بزگر هستند كه مي تواند موجب سكته قلبي يا مغزي شود و نيز سبب كم شدن گردش خون پاها مي گردد. افزايش وزن و سيگار كشيدن مي توانند اين خطر را بيشتر افزايش دهند، بنابراين واقعاً ضرورت دارد كه شما از استعمال دخانيات و اضافه شدن وزن جلوگيري نماييد. اگر شما دچار افزايش كلسترول خون هستيد، امروزه نشان داده شده است كه مي توان با پيروي از رژيم غذايي مناسب و يا درمان دارويي، از ميزان كلسترول و از خطر گرفتاري سفت و سخت شدن شريانها (تصلب شرائين) كم نمود. همچنين مشخص شده است كه مصرف مقادير كم آسپرين بطور روزمره مي تواند در افرادي كه داراي چنين مشكلاتي هستند، از خطر سكته هاي قلبي و مغزي كم نمايد.
مشكلاتي كه بر اثر تصلب شرائين ايجد مي شوند بسيار شايع مي باشند كه مي توان با مصرف دارو يا جراحي آنها را درمان نمود. با اينحال، بهتر است قبل از گرفتار شدن به اين مشكلات، از ايجاد آنها پيشگيري نمود.

 

عوارض چشمي درد یابت
ديابت مي تواند به راههاي مختلفي چشمهاي شما را گرفتار نمايد كه مي تواند از تار شدن موقتي بينايي تا مشكلات شديدتري مثل رتينوپاتي (صدمه به لايه حساس به نور در چشم) باشد.
تاري ديد
وقتي شما تازه شروع به مصرف انسولين يا قرصهاي پايين آورنده قند خون مي كنيد، ممكن است متوجه شويد كه ديد چشمهاي شما تار شده است. اين امر به اين خاطر است كه عدسي چشمهاي شما وقتي كه دچار ديابت مي شويد آب از دست داده و هنگامي كه درمان را شروع مي‌كنيد كم كم عدسي چشمتان آب را دوباره بدست مي آورد و به همين خاطر يك تاري ديد موقت ايجاد مي گردد.
خوشبختانه اين تاري ديد بطور موقت بوده و بدون اينكه نياز به درمان داشته باشد در عرض چند ماه خودبخود بهبود مي يابد. اگر اين وضعيت براي شما اتفاق افتاد، قبل از اينكه براي گرفتن عينك به چشم پزشك مراجعه كنيد، چند ماهي منتظر شويد تا تاري ديد از بين برود.
قسمتهايي كه دچار عوارض ديابت ميشوند
- چشمها
- كليه‌ها
- اعصاب محيطي در دستها و پاها
- پوست
- رگهاي خوني
آب مرواريد
وقتي شما به مدت طولاني دچار مرض قند باشيد، بخاطر تجمع قند در عدسي چشمتان، مستعد ابتلاء به آب مرواريد (كاتاراكت) مي شويد. اين وضعيت باعث مي شود كه عدسي چشم شما كدر شده و از عبور راحت نور از آن و ورود به چشم جلوگيري مي كند. خوشبختانه مي توان آب مرواريد را با يك عمل ساده و عوض كردن عدسي چشم با يك عدسي پلاستيكي درمان نمود. اين عمل را مي توان بدون بيهوشي و فقط با بيحسي موضعي انجام داد و شما فقط نياز داريد كه 24 ساعت در بيمارستان بستري شويد. نتيجه اين عمل جراحي معمولاً رضايت بخش مي باشد.

رتينوپاتي
هر دو نوع ديابت مي توانند باعث گرفتاري پرده شبكيه در چشم شوند. قسمت مركزي شبكيه (ماكولا) باعث ديدن رنگها و جزئيات مي شوند در حاليكه قسمتهاي محيطي شبكيه در ديدن اجسام سياه و سفيد و ديدن در تاريكي به شما كمك مي‌كنند.
رگهاي خوني كوچك كه به شبكيه خونرساني مي‌كنند بر اثر ديابت دچار مشكل مي شوند. اين امر احتمالاً بعلت تجمع قند در ديواره رگهاي خوني مي باشد كه آنها را ضعيف مي سازد. اين رگها گاهي اوقات پاره شده و ايجاد خونريزيهاي كوچكي مي كنند.
گاهي اوقات، عروق خوني ممكن است نشت كرده و باعث تجمع مايع در سطح شبكيه گردد كه به آن اصطلاحاً اگزوداي سخت گفته مي شود. اين نشتي معمولاً نشانه آن است كه خونرساني آن منطقه بخوبي انجام نمي شود. وقتي رتينوپاتي به مرحله پيشرفته تري مي رسد، رگهاي خوني جديد مي‌توانند رشد كرده و خونرساني را بهبود ببخشند. اين رگهاي خوني جديد، شكننده بوده و ممكن است پاره شده و خونريزي شديدي ايجاد نمايند. اين وضعيت مي تواند بطور جدي بينايي را مختل كند.

درمان رتينوپاتي:
خوشبختانه در سالهاي اخير، ليزر درماني توانسته است در ترميم صدماتي كه در رتينوپاتي ديابتي ايجاد شده است، كمك‌هاي فراواني نمايد. ليزر به قسمت محيط شبيكه تابيده مي شود و توسط آن، اگزوداي سخت برداشته شده و از رشد رگهاي جديد جلوگيري مي‌گردد. هرچه زودتر درما نصورت پذيرد، موفقيت بيشتر خواهد بود و به همين دليل است كه افراد دچار مرض قند بايد حداقل سالي يك بار به چشم پزشك مراجعه كنند تا چشمهايشان معاينه گردد. تعداد كمي از مبتلايان به مرض قند دچار نوعي رتينوپاتي مي شوند كه به آن اصطلاحاً ماكولوپاتي گفته مي شود.
اين عارضه بخصوص در افراد سالخورده بيشتر ديده مي شود. در اين وضعيت، رگهاي خوني در قسمت مركزي شبكيه كاهش پيدا مي كنند و باعث اختلا در ديدن رنگها و جزئيات دقيق مي شود.متأسفانه ليزردرماني در ماكولوپاتي چندان موفقيت آميز      نمي باشد. اگر شما نياز به ليزر درماني داشته باشيد بايد به يك متخصص چشم مراجعه نماييد. ابتدا قطره اي در چشمهاي شما ريخته مي شود تا مردمك چشمهايتان گشاد شده و پزشك راحت تر بتواند شبكيه چشم را ببيند. سپس سرتان را در يك محفظه قرار مي دهيد تا از تكان خوردن آن جلوگيري شود. بعد پزشك با دوربين، قسمتهاي مختلف شبكيه را معاينه مي كند تا ببيند كدام قسمتهاي آن نياز به ليزر درماني دارد. ليزر درماني معمولاً هيچگونه دردي ندارد. بعد از ليزر درماني به مدت يكي دو روز شما دچار تاري ديد خواهيد شد كه مسئله مهمي نيست

نکات برجسته در حفظ سلامت کلي بدن دردیابت
مواظبت از پوست
از آنجائي که بالا بودن قند خون و اختلال گردش خون مي توانند مشکلاتي نيز در پوست ايجاد کنند مراقبت کافي از پوستتان اهميت بسياري دارد.
هر روز دوش بگيريد از صلبون هاي ملايم و آب ولرم استفاده کنيد. براي نرم نگهداشتن پوست لوسيون هاي (محلولهاي) مناسب بکار ببريد. تا آنجا که ممکن است از پوست خود محافظت کنيد توصيه هاي زير را به دقت بکار ببنديد:
* از ايجاد خراش ، بريدگي و ساير ضايعات در پوست خود اجتناب کنيد.
* در مواقعي که امکان دارد حين کار کردن دست هاي شما صدمه ببيند دستکش بپوشيد.
* براي جلوگيري از آفناب سوختگي از محافظهاي مناسب استفاده کنيد.
* احتياطات لازم براي جلوگيري از سرمازدگي را در موارد لزوم بکار ببنديد.
صدمات وارده را سريعا درمان کنيد. همه بريدگي ها و خراشها را با آب و صابون بشوئيد و با يک باند خشک و استريل نمائيد. در صورتي که بريدگي ها و کبودي هاي پوست شما در عرض 24 ساعت علائمي از بهبود نشان ندهد يا عفونت پيدا بکند به پزشک خود مراجعه کنيد. وجود عفونت را مي توان با پيدايش قرمزي ، درد شديد ، گرمي ، تورم ، يا تراوش چرک از محل ضايعه تشخيص داد.
مراقبت از پا
اگر شخصي مرض قند داشته باشد مراقبت هاي ويژه اي از پا ضروري خواهد بود. وقتي که پيرتر ميشويد گردش خون پاهايتان کمتر مي شود اين حالت مخصوصا وقتي شديد خواهد بود که شما مرض قند داشته باشيد. از آنجائي که ممکن است عصب هاي پاي شما حساسيت خود را نسبت به درد از دست بدهند امکان دارد متوجه آسيب هائي که به پاهايتان وارد مي آيد نشويد. شما مي توانيد با اجراي يک برنامه مراقبت هاي روزانه از پا از پيدايش مشکلات پا جلوگيري کنيد. هر روز پاهاي خود را وارسي کنيد. هر چيز غيرطبيعي نظير زخم ، تغييرات پا و انگشتان ( از جمله تغيير رنگ، درجه حرارت ، يا شکل ) و نشانه هاي عفونت را به پزشک خود اطلاع دهيد.با آب و صابون ولرم هر روز پاهاي خود را بشوئيد. سپس بطور کامل پاها مخصوصا لابلاي انگشتان را خشک کنيد. براي نرم کردن پوست خشک از لوسيون لانولين يا کرم هاي نرم کننده استفاده کنيد. البته لابلاي انگشتان را خشک کنيد.اگر پاهايتان عرق مي کند مي توانيد از پودرهاي پا نيز استفاده کنيد.
در موقع کوتاه کردن ناخن هاي پايتان بجاي اينکه گوشه هاي ناخن را تا ته بگيريد بگذاريد نوک ناخنهايتان بصورت يک خط صاف باقي بماند. برحسب توصيه پزشکتان با يک سوهان مناسب نوک ناخن هاي خود را صاف کنيد.
براي برطرف کردن ميخچه يا پينه در پاهايتان از بکار بردن ابزارهاي نوک تيز و حوله هاي شيميائي يا داروهاي خانگي پرهيز کنيد. از کفش هاي چرمي راحت که به اندازه پايتان باشد استفاده کنيد. هيچوقت پا برهنه راه نرويد. از بطري هاي آب گرم ، بالشتک هاي حرارت زا يا ساير ابزارهاي گرم کننده در گرم کردن پاهايتان استفاده نکنيد. براي کمک به بهبود گردش خونتان هر روز ورزش کنيد، ورزش هاي پا انجام دهيد.
مراقبت از دندانها
از آنجا که عفونت هاي زيادي ممکن است در دهان شما پيدا شود مراقبت از دندانها اهميت دارد. مسواک زدن روزانه در پيشگيري از عفونت هاي لثه و افتادن دندانها کمک خواهد کرد. داشتن مرض قند را از دندانپزشک خود مخفي نکنيد چرا که اگر او از وضعيت شما مطلع باشد مي تواند به مسائلي که ممکن است داشته باشيد توجه مخصوص بکنيد.
مراقبت از چشم:
مراقبت از چشم ها يکي از مهمترين قسمت هاي مراقبت هاي بهداشتي شما است زيرا کساني که مرض قند دارند شانس بيشتري براي مبتلا شدن به مشکلات چشمي دارند. راهنمائي هاي زير به شما کمک مي کند تا از اين مسائل پيشگيري کنيد يا بروز آنها را به تاخير اندازيد. برنامه کنترل مرض قند خود را بدقت اجرا کنيد ( رژيم غذائي ، فعاليت ، دارو ، اندازه گيري قند خون توسط خودتان و آموزش).
جهت معاينه چشم حداقل هر سال يک بار به چشم پزشک مراجعه کنيد.
اگر علائم  اوليه اي از مشکلات چشمي پيدا کرديد (در بينائي شما تغيير ايجاد شد) به چشم پزشک مراجعه کنيد.
فشار خونتان را مکررا اندازه گيري و در صورت نياز بدقت کنترل کنيد.
در روزهاي بيماري چه بايد بکنيد
در روزهائي که بيمار هستيد لازم است جهت کنترل قند خود اقدامات بيشتري انجام دهيد داروهاي خود را بطور مرتب مصرف کنيد حتي اگر قادر به خوردن غذا نباشيد.
پزشک خود را از بيمار بودنتان مطلع سازيد.
قند خون خود را بدفعات بيشتري کنترل کنيد ( هر دو تا 4 ساعت) . اگر قند خونتان از 240 ميلي گرم در دسي ليتر بالاتر شد ادرارتان را از بابت وجود کتون آزمايش کنيد.
هر اندازه ميتوانيد استراحت کنيد.
مايعات بيشتري بنوشيد.
اگر نميتوانيد رژيم غذائي معمولي خود را مصرف کنيد بجاي کربوهيدراتها از مايعات (آب ميوه ، نوشابه هاي ملايم معمولي) استفاده کنيد.
قبل از آنکه بيمار شويد با پزشک يا مسئول آموزش مرض قند خود ملاقات کنيد و برنامه هاي روز بيماري را يک بار مرور کنيد.

 

نکات قابل توجه در موقع مسافرت در دیابت
مدارک پزشکي که دال برداشتن مرض قند باشد را هميشه همراه داشته باشيد. داروها ، انسولين ، و سرنگها را در کيف دستي خود در جائيکه براحتي در دسترس باشد بگذاريد. نسخه هاي مربوط به تهيه داروها ، سرنگ و وسايل لازم براي اندازه گيري قند خون را همراه داشته باشيد. غذا و مقداري قند سريع الاثر همراه داشته باشيد. غذا و مقداري قند سريع الاثر همراه خود داشته باشيد. پيشاپيش براي تغيير در وعده هائي غذائي خود برنامه ريزي کنيد ( خصوصا وقتي به جاهاي دوري که از نظر زماني با محل سکونت شما تفاوت زياد دارند مسافرت مي کنيد.) براي اندازه گيري قند خونتان نيز تدابير لازم را بيانديشيد. از قبل محل و چگونگي دسترسي به امداد پزشکي اورژانس را شناسائي کنيد.
يادآوري
برنامه رژيم غذائي خود را بطور دقيق رعايت کنيد.
برنامه فعاليت هاي روزمره خود را بدقت اجرا کنيد.
داروهاي خود را همانطوري که پزشک دستور داده مصرف کنيد.
به طورمنظم قند خون خود را اندازه گيري کنيد. در روزهائي که بيمار هستيد دفعات اندازه گيري را بيشتر کنيد.
هر جا که مي خواهيد برويد هميشه مقداري قند سريع الاپر همراه خود داشته باشيد.
مدارک پزشکي که دلالت برداشتن مرض قند بکند را هميشه همراه ببريد.
سيگار نکشيد.
در حالت هاي زير با پزشک خود تماس بگيريد:
* بيمار باشيد.
* قند خونتان خيلي بالا رفته باشد.
* در ادرار خود کتون پيدا کنيد.
* حملات مکرر هيپوگليسمي ( کم قندي) داشته باشيد يا يک حمله کم قندي که منجر به بيهوش شدن شما شود پيدا کنيد.
* زخمي داشته باشيد که التيام پيدا نميکند يا عفونت کرده باشد.
به اعضاي خانواده و دوستان خود ياد بدهيد چگونه:
* قند خون شما را اندازه گيري کنند.
* از کيت اورژانس گلوکاگون استفاده کنند.
با پزشک مسئول آموزش و ساير اعضاي تيم مراقبت هاي بهداشتي خود مرتبا در تماس باشيد. تا آنجا که مي توانيد به فراگيري بيشتر درباره مرض قند خود ادامه دهيد. در يک انجمن ديابت عضو شويد . مسئوليت کنترل مرض قند خود را خود به عهده بگيريد. مطمئن باشيد مي توانيد اين کار را بکنيد.


راهنماي مراقبت از پاها براي بيماران مبتلا به مرض قند
الف :آنچه که يک بيمار با مرض قند بايد براي حفظ سلامت پاهاي خود انجام دهد .
* هر روز پاهايتان را براي وجود تاول ها ، بريدگي ها و خراشها بررسي کنيد . استفاده از آئينه مي تواند به رويت کامل تمام قسمتهاي پا کمک  نمايد. بازرسي لاي انگشتان خود را فراموش نما ييد .
* پاهايتان را هر روز شسته و بدقت خشک کنيد توجه بيشتري به لاي انگشتان  خود بنماييد .
* از استفاده از آب بسيار گرم  يا بسيار سرد براي شستشو اجتناب ورزيد . بيش از هر شستشو و حمام درجه حرارت آب را با دست خود امتحان کنيد.
* اگر از سردي پاها در شب رنج ميبريد ، جوراب بپوشيد .از بکار بردن بطري آب گرم يا کيسه گرم کننده خوداري کنيد هرگز پاهايتان را براي گرم کردن در آب داغ فرو نکنيد .
* درون کفشهايتان را از نظر وجود اجسام خارجي ، پارگي کف و پيدايش نقاط زبر و خشن و ناصاف بطور روزمره بررسي کنيد .
* اگر از اختلال در بينايي رنج مي بريد از يکي از افراد خانواده به منظور بازرسي روزانه پاها و گرفتن و کوتاه کردن ناخن هايتان کمک بگيريد .
* براي اجتناب از خشکي پوست پاهايتان مي توانيد از کرمها يا روغن هاي مرطوب کننده مانند کرم بچه استفاده کنيد . براي اين منظور ابتدا پاها را شسته و بدقت خشک کنيد انگاه لايه ظريفي از کرم مرطوب کننده را روي پوست پا بماليد مواظب باشيد که کرم وارد فضاي بين انگشتان نشود.
* جورابهايي بپوشيد که از نظر اندازه مناسبند . از بپا کردن جورابهاي کش دار و بند دار خودداري نماييد .
* در موقع خريد کفش دقت کنيد مناسب و کاملا اندازه پايتان باشد حتما کفشهاي چرمي بپوشيد
* در فصل زمستان رعايت برخي جوانب احتياط ضروري است . استفاده از جورابهاي پشمي يا چکمه هايي که داخل آن پوشيده از خز يا پشم مي باشد توصيه مي گردد.
* ناخن هاي انگشتان پا را بصورت خط  راست کوتاه کنيد .
* بهنگام نشستن بر روي صندلي و يا در حالت درازکش از انداختن ساق ها و پاها روي  همديگر اجتناب کنيد . زيرا اين عمل موجب فشار بر روي عروق خوني واعصاب پاها شده و منجر به اختلال جريان خون اندامها مي گردد.