بارداري وتوسعه( سلامت مادران و كودكان)

در كشورهاى در حال توسعه باردارى و زايمان يكى از علل اصلى مرگ و مير زنان در سن بارورى است و از هر ?? كودك يكى از آنها به پنجمين سالروز تولدش نمى رسد، با اين حال سرنوشت اين زنان و كودكان اغلب سرسرى گرفته مى شود يا اصولاً ناديده گرفته مى شود. شعار «روز جهانى بهداشت ????» يعنى «به سلامت تك تك مادران و كودكان اهميت دهيم» بيانگر اين واقعيت است كه امروزه دولت ها و جامعه بين المللى بايد سلامت زنان و كودكان را در اولويت بالاترى قرار دهند.
رفاه و بهروزى جوامع مستقيماً به سلامتى و بقاى مادران و كودكان ارتباط دارد. هنگامى كه مادران زنده بمانند و رشد كنند، كودكان نيز زنده مى مانند و شكوفا مى شوند و بقا و رشد مادران و كودكان باعث بهروزى جامعه اى مى شود كه آنها در آن زندگى مى كنند. تعداد بيشمارى از مادران و كودكان در جهان به علت اثرات ناشى از فقدان سلامت، تغذيه بد و عدم كفايت مراقبت هاى بهداشتى دچار رنج مى شوند يا مى ميرند. هر سال بيش از نيم ميليون مادر هنگام زايمان فوت مى كنند.
در همين زمان ?/?? ميليون كودك زير پنج سال از چند بيمارى قابل پيشگيرى و درمان مى ميرند. تقريباً همه اين مرگ ها در كشورهاى با درآمد كم و متوسط _ و عمدتاً در ميان فقيرترين كشورهاى اين گروه _ رخ مى دهد با استفاده از دانش موجود و ابزارهاى قابل تهيه مى توان از بسيارى از اين مرگ وميرها پيشگيرى كرد.
روز جهانى بهداشت ???? فرصتى منحصربه فرد براى بالا بردن آگاهى از اين تراژدى بيهوده و از تلاش هاى مورد نياز براى حفظ حيات و سلامتى در ميان اين اعضاى ارزشمند جامعه است.
اين روز همچنين موقعى مناسب براى برانگيختن عمل است؛ يعنى واداشتن دولت ها، اهداكنندگان بين المللى، سازمان هاى غيردولتى، بخش خصوصى، رسانه ها، گروه هاى مستقر در اجتماع و افراد به آموختن طرح ريزى براى دست زدن به فعاليت هاى مداوم به قصد تضمين بقا، سلامتى و رفاه مادران و كودكان.

1- براساس تعريف به ?? روز اول تولد دوره نوزادى اطلاق مى شود.
ميزان مرگ نوزادان به صورت تعداد مرگ زير يك ماه در ???? تولد زنده محاسبه مى شود.هر كودكى حق دارد شروع سالمى در زندگى داشته باشد ولى هنوز در بسيارى از نقاط جهان مداخلات براى حفظ حيات غالباً در دسترس نيست. مرگ نوزادان يكى از مهمترين مشكلات بهداشتى جهانى است كه نسبت به آن غفلت شده است. بيش از چهار ميليون نوزاد قبل از اينكه به يك ماهگى برسند به دليل بيمارى يا مشكلات و عوارض تولد از پاى درمى آيند و همين تعداد نيز مرده به دنيا مى آيند، اين وضعيت به شرايط غيرقابل قبول غفلت در دوره مراقبت بهداشتى برمى گردد.
?- از اين ? ميليون مرگ هاى زودرس ?? درصد در كشورهاى در حال توسعه اتفاق مى افتد. براساس آخرين بررسى انجام گرفته در كشور در مطالعه «سيماى جمعيت و سلامت در جمهورى اسلامى ايران (مهرماه ????)» ميزان مرگ نوزادان ?/?? در هر ???? تولد زنده بوده است. اين ميزان براساس زيج حياتى سال ???? در جمعيت روستايى با پوشش بيش از بيست ميليون نفر ??/?? است.از نظر الگوى مرگ نوزاد در كشور شايع ترين علل مرگ شامل نارسى: (سن حاملگى كمتر از ?? هفته)، صدمات زايمانى، كم وزنى (وزن تولد كمتر از ???? گرم)، ناهنجارى هاى مادرزادى، عفونت ها و آسفيكسى (خفگى) است. در مقايسه با علل مرگ در كشورهاى در حال توسعه كه شايع ترين علل مرگ بيمارى هاى عفونى هستند و همچنين علل مرگ در كشورهاى توسعه يافته كه ناهنجارى هاى مادرزادى و نارسى در رأس علل هستند، الگوى مرگ كشور ما نه كشورهاى توسعه يافته است و نه شبيه كشورهاى در حال توسعه و لذا در يك گذر اپيدميولوژيك هستيم.در اغلب كشورهاى جهان مرگ كودكان زير پنج سال و زير يك سال به طور قابل ملاحظه كاهش يافته است كه اين كاهش به دليل موفقيت در برنامه هاى تنظيم خانواده و نيز مراقبت هاى بهداشتى كودكان بوده است، در حالى كه ميزان كاهش مرگ نوزادان كمتر بوده است، لذا طراحى و اجراى برنامه هايى براى كاهش مرگ نوزادان نياز مبرم است.در ايران نيز ميزان مرگ نوزاد طى ?? سال گذشته كاهش چشمگيرى نداشته است.بررسى متون علمى همچنين تجربه كشورهاى توسعه يافته بيانگر اين است كه براى كاهش مرگ نوزاد بايد به مراحل قبل از تولد (باردارى) و حتى قبل از باردارى پرداخت و مراقبت هاى قبل از باردارى، باردارى در حين زايمان و پس از زايمان را در سطوح مختلف ارائه خدمت طراحى و اجرا كرد.از آنجايى كه سلامت مادر و كودك ارتباط تنگاتنگى با هم دارند، نجات زندگى نوزادان از طراحى برنامه مراقبت هاى اساسى نوزاد در قالب برنامه هاى مراقبتى مادر و شيرخوار آغاز مى شود. در سال ???? در سمينار بررسى وضعيت مادران و دختران اعلام شد:
When mother survive and thrive, children survive and thrive
«هنگامى كه مادر بقا يابد و ارتقاى سلامت داده شود، كودكان نيز بقا مى يابند و ارتقاى سلامت داده مى شوند» راهكارهايى كه جهت كاهش مرگ نوزاد لازم است، اجرا شود، شامل موارد زير است:
?- طراحى و اجراى مراقبت حول وحوش زايمان _ Perinatal care
(در حال حاضر اين برنامه توسط اداره مادران دفتر سلامت خانواده و جمعيت در چند استان كشور در مرحله اجراى آزمايشى است.)
?- طراحى و اجراى مراقبت كودك سالم _ Well child care
(در اين مجموعه كه مراقبت ها و معاينه هاى دوره اى كودكان گنجانده شده بخشى به مراقبت دوره نوزادى پرداخته شده است. اين برنامه هم اكنون در بخش عمده اى از كشور در حال اجرا است.)
?- مراقبت از نوزاد بيمار
الف- سرپايى: طراحى و اجراى مراقبت هاى ادغام يافته ناخوشى هاى اطفال (IMCI) [در اين مجموعه براى شايع ترين و خطيرترين بيمارى هاى كودكان زير پنج سال كشور، دستور عمل تشخيص، درمان، پيگيرى و ارجاع براى دم سطح پزشكان و غيرپزشكان آورده شده است. اين برنامه هم اكنون در بخش عمده اى از كشور در حال اجرا است.]
ب- بسترى: طراحى و اجراى پروتكل هاى استاندارد مراقبت بيمارستانى در سطوح مختلف ارائه خدمت (اورژانس، بخش نوزادان، NICU)
?- طراحى سطح بندى ارائه خدمات پرى ناتال
?- طراحى نظام مراقبت مرگ نوزاد [در مرحله طراحى]