رابطه استرس و چربیها

فهم رابطه بين استرس و بيماري هاي قلبي عروقي آسان نيست . آيا يك اختلال خلق و خو و رفتاري در كار است ؟ آيا لسترس باعث افزايش فشار خون مي شود ؟ آيا استرس ميتواند حمله قلبي را موجب شود ؟ در اين موارد عقايد مختلفي وجود دارد ولي تحقيقات نشان داده است كه استرس در بسياري از بيماري هاي قلبي عروقي نقش بازي مي كند.

درحقيقت دو نوع فاكتور خطرناك براي قلب وجود دارد

1. عوامل خطر قابل تغيير مانند افزايش كلسترول چاقي ، افزايش فشار خون ، مصرف دخانيات ، ميزان فعاليت بدني و استرس زياد كه اين آخري مي تواند باعث افزايش فشار خون و ضربانات قلب شود و در نتيجه كار قلب را سخت تر كند.

2. عوامل خطر غير قابل تغيير ماننند ارث ، جنس ( مردان بيشتر از زنان در معرض خطر بيماري هاي قلبي هستند ) ، سن و ديابت

ناگفته نماند 50 درصد افرادي كه دچار حمله قلبي مي شوند ، 2 ساعت پس از شروع علايم فوت مي كنند. در مورد استرس بايد خاطر نشان ساخت ، استرس هاي رواني مانند اضطراب و هيجان مي توانند تغييراتي را در بدن ايجاد كنند كه منجر به برخي اختلالات در فونكسيون اعضاء بدن گردد ، مانند تاثير روي سيستم قلبي عروقي كه در اين مورد ثابت شده است كه اين عامل مي تواند در برخي افراد در ابتلاء به بيماري قلب ، افزايش كلسترول و ساير خطرات قلبي كمك كند.

رابطه بين استرس و بيماري هاي قلبي از مدت ها قبل شناخته شده است. علي العموم همه موافقند كه استرس يك ريسك فاكتور براي بيماري هاي عروق كرونر و در نتيجه انفاركتوس حاد ميوكارد مي باشد. به طور كلي پيشرفت تكنولوژي و زندگي مدرن امروزي موجب تغييراتي در روش زندگي و شرايط اجتماعي وابسته به افزايش اختلالات استرسي و بيماري هاي قلبي ـ عروقي گشته است. درست است كه پيشرفت تكنولوژي براي تشخيص و درمان و همچنيين تغييرات در فاكتورهاي خطرناك بيماري هاي عروق كرونر مي تواند بيماري و مرگ و مير قلبي را كاهش دهد

،معذلك مرگ و مير بيماري هاي عروق كرونر با تظاهرات سندرم حاد عروق هنوز علت اصلي مرگ هم در كشورهاي توسعه يافته و هم در حال توسعه مي باشد.

استرس هاي رواني علاوه بر اين كه يك فاكتور خطرناك براي كرونر است مي تواند موجب انفاركتوس حاد ميوكارد ،تاخير در بهبود بيماري و عوارض آن در طول درمان و نگهداري بيمار گردد. استرس حتي در افراد سالم مي تواند موجب ايسكمي قلب گردد ولي در بيماران با اختلالات عروق كرونر اين عمل شديدتر است. اغلب اوقات اين ايسكمي مي تواند بدون علامت پيشرفت كننده ( ايسكمي ساكت ) و يا به صورت تغييرات غير طبيعي در الكتروكارديوگرام  (ECG)  ظاهر شود . اگرچه توسط سنتيگرافي مي توان برخي از ايسكمي هايي را كه موجب آريتمي قلبي مي شوند نشان داد. حجم ضربه اي قلب  ( Ejection  Fraction )  نيز به توسط استرس كاهش مي يابد كه اين تغيير را مي توان به توسط واسكولوگرافي مشخص كرد.

مكانيسم ايسكمي قلبي ناشي از استرس به توسط محققين زيادي مورد مطالعه قرار گرفته است. آن ها ثابت كردند كه استرس هاي هيجاني موجب كاهش جريان خون كرونر مي شود. همچنين در افراد مبتلا به تنگي خفيف عروق كرونر ، استرس از راه افزايش تنوس وازوموتور منجر به اسپاسم عروق كرونر ودر نتيجه يك عامل مستعد كننده براي توسعه انفاركتوس ميوكارد حاد مي باشد (1). استرس همراه با هيپرواننتيلاسيون و آلكالوز تنفسي مي تواند ايسكمي ميوكارد را باعث شده و حتي در برخي بيماران با اختلال عروق كرونر به انفاركتوس ميوكارد حاد منجر گردد. استرس قادر به افزايش تعداد پلاكت ها ، تجمع و چسبندگي آن ها بوده كه ايين عمل در افراد با بيماري عروق كرونر بيشتر قابل مشاهده است (2). در آزمايشات تجربي ديگر نيز ثابت كردند كه استرس هاي هيجاني مي تواند منجر به ميكروترمبي در عروق كوچك گردد.

مكانيسم اثر استرس در قلب

استرس را به دو نوع تقسيم مي كنند :

1.      استرس فيزيكي

2.      استرس هيجاني

استرس فيزيكي براي افرادي كه بيماري كرونر قلبي دارند زيان آور است زيرا فعاليت هاي فيزيكي شديد نيازميوكارد را به اكسيژن زياد كرده و قلب بايد انرژي زيادي را مصرف كند بنابراين اين نوع استرس رادر بيماران قلبي استرس نوع بد به حساب مي آورند ولي در افراد با قلب طبيعي تمرينات بدني و استرس فيزيكي مفيد و نوع خوب ناميده مي شود ، زيرا همانطوري كه مي دانيم ورزش موجب كاهش كلسترول و افزايش  HDL و تنظيم فشار خون كاهش وزن و غيره مي گردد.

استرس هيجاني  (Emotional) بيشتر مردم عقيده دارند اين نوع استرس براي قلب زيان اور است. در حقيقت هم همينطور است زيرا استرس زياد موجب افزايش ترشح آدرنالين شده و غلظت آن در خون بالا مي رود و در نتيجه مي تواند باعث لخته خون گردد كه اين يك فاكتور خطرناك براي ايجاد حمله قلبي مي باشد. عده اي ديگر از محققين پيشنهاد كرده اند كه استرس موجب بالا رفتن هوموسيستئين ( ييك آمينو اسيد شناخته شده است كه عامل خطر سازي براي عروق كرونر مي باشد ) سرم شده و از اين راه قلب را رنجور مي سازد. در برخي گزارشات ديگر امده است كه استرس ممكن است مستقيما روي عروق كرونر تاثير گذاشته و منجر به حمله قلب گردد. به هر حال از نظر پاتوفيريولوژي و پسيكوفارماكولوژي تاييد كرده اند كه در طول استرس كاتكولامين ،كورتيزول و تنوي سمپاتييك افزايش مي يابد و در نتيجه موجب كاهش پتاسسيم قلب به خصوص در ميوكارد مي شود كه بدين ترتيب استانه تحريك الكتريكي ميوكارد را پايين آورده و توسعه آريتمي را تسهيل مي كند. اين مكانيسم هم در انسان و هم در حيوانات به اثبات رسيده است. در بيماران مبتلا به انفاركتوس ميوكارد ، سيستم سمپاتيك به طور واضح نسبت به فرد سسالم شاهد تفوق دارد و در برخي گروه ها حتي تنوس عصب واگ تضعيف شده كه اين عمل با افزايش خطر آريتمي و مرگ ناگهاني همراه است. در يك آزمايش باليني كه توسط  Mc  Cance و همكارانش انجام گرفت نشان داده شد كه در افراد با بيماري عروق كررونر با تجويز مقادير فيزيولوژيك آدرناليين ممكن است انفاركتوسس ميوكارد و آريتميي اتفاق افتد ، ولي در افراد شاهد بر خلاف آن بوده است (3).

مطالعات اپيدميولوژيك

چندين مطالعه آماري و باليني نشان دادند كه استرس مي تواند ميزان مرگ و مير مربوط به انفاركتوس ميوكارد حاد را افزايش دهد.

از هر 7 نفر امريكايي بالغ كه دچار حمله قلبي يم شوند يك نفر دچار استرس مي باشد.

استرس طولاني مدت و مزمن باعث افزايش فشار خون به همراه بالا رفتن كلسترول مي شود استرس مي تواند موجب آزاد شدن هورمون هايي شود كه توليد لخته خون را در بدن تسهيل كند.

كافئين و دخانيات مي توانند در هر دقيقه 14 بار ضربان قلب را افزايش دهند ولي اگر همراه با استرس مصرف شوند اين افزايش به 38 بار در دقيقه مي رسد.

يك فرد سيگاري در شبانه روز ضربان قلبش 20160 بار بيشتر از يك فرد عادي مي زند. ولي اگر اين فرد سيگاري دچار استرس هم بشود اين رقم به 54130 ضربه مي رسد. ميزان استرس در مردان كارگر 27/0 در ميليون است در حالي كه در زنان كارگر اين رقم به 49/0 در ميليون مي رسد. عواملي مانند سابقه فاميلي ، سن كمتر از 45 سال و كارمند بودن مي توانند در ايجاد استرس دخالت داشته باشند. نسبت توسعه عوارضي كه در بيماران با انفاركتوس حاد ميوكارد  (AMI) اتفاق مي افتد در افرادي كه دچار استرس باشند به طور مشخص بالاتر از آن هايي است كه فاقد استرس مي باشند ( 42 درصد در مقابل 26 درصد