مقررات و قوانين مرتبط با محصولات غذايي صنعتي كودك
مهندس وحيد مفيد
غذاي كودك فرآوردهاي است كه از غلات و حبوبات به صورت جداگانه يا مخلوط و به همراه ساير مواد اوليه نظير شير خشك، روغن گياهي و ... تهيه و براي استفاده كودكان بعد از شش ماهگي به عنوان مكمل براي شير مادر و پس از دوران شيرخوارگي به عنوان جايگزين آن كاربرد دارد. در فرمولاسيون اين فرآوردهها بايد تلاش شود كه از مواد مغذي استفاده شود كه يا در غذاهاي اصلي و پايه وجود ندارند و يا مقادير آنها كافي نميباشد. همانگونه كه در تعريف نيز ملاحظه ميگردد مصرف كنندگان اين محصول «كودكان» يعني حساسترين گروه سني مصرف كنندگان هستند. لذا براي پوشش دادن حساسيتهاي خاص اين گروه بايستي تمامي مخاطرات احتمالي مدنظر قرار گيرد كه عمدهترين آنها شامل موارد زير ميباشند:
1- مخاطرات بهداشتي و ميكروبيولوژي
2- مخاطرات شيميايي شامل باقيماندههاي شيميايي و سموم و نيز مسائل مرتبط با فرمولاسيون در فرآيندهاي صنعتي براي توليد محصول سالم و با كيفيت كه فاقد هر گونه مشكل باشد بايد تمام مراحل توليد تجزيه و تحليل و عوامي كه ميتوانند به نحوي بر محصول تأثيرگذار باشند مورد توجه قرار گيرند كه شامل موارد زير ميباشد:
1- شرايط توليد (GMP و GHP ...)
- سالنها و مكانهاي توليد و انبار كردن محصول
- بهداشت عوامل انساني درگير در توليد
- تجهيزات و ماشينآلات توليد
- طراحي و استقرار ماشينآلات و تجهيزات و عمليات توليد.
2- كنترل مواد اوليه مورد مصرف از لحاظ مطابقت با استانداردهاي كيفي و بهداشتي
3- كنترل فرآيند توليد و نحوه فرمولاسيون، فرآوري.
4- كنترل كيفيت دقيق محصول نهايي
جهت اجرا و نيز در نظارت بر اجراي موارد اخير الزامات قانوني و بهداشتي جهت توليد و ياواردات غذاهاي كمكي وجود دارد كه عبارتند از:
الف- توليد داخل:
1- توليد كنندگان بايستي در شروع كار و قبل از آغاز توليد نسبت به اخذ پروانه تأسيس و بهرهبرداري از وزارت بهداشت اقدام نمايند كه در اين مرحله شرايط عمومي توليد (GHP, GMP, GSP, GLP) مورد ارزيابي قرار ميگيرد به علاوه در اين مرحله بايستي كارشناس واجدالشرايط به عنوان مسئول فني بهداشتي معرفي گرديده و اين فرد متعهد شود كه تمام مراحل توليد را تحت كنترل قرار داده و در صورت تاييد تمام عوامل، مجوز مصرف آن را صادر نمايد.
2- كارخانهها بايستي براي توليد فرآوردههاي خود فرمولاسيون مورد نظرشان كه الزاما منطبق با استانداردهاي ملي بينالمللي و نيز ضوابط كميته علمي و مشورتي شير خشك و غذاي كودك ميباشد به وزارت بهداشت ارايه و در صورت تاييد آن، پروانه ساخت براي ايشان صادر خواهد شد و در اين صورت اجازه شروع توليد خواهند داشت.
3- نظارت مداوم بر روند توليد در كارخانه كنترل محصول در بازار و نظارت بر نحوه توزيع آن در بازار و بر چسبگذاري محصول نيز از فعاليتهايي است كه توسط وزارت بهداشت بعد از توليد و عرضه محصول به بازار صورت ميگيرد.
4- در طي ساليان اخير جهت افزايش ضريب ايمني مواد غذايي، استقرار سيستمهاي HACCP در بسياري از كشورها انجام و در برخي موارد اجباري شده است و اين سيستمها در واقع تقريباً تمام الزامات اخير را به صورت سيستماتيك پيشبيني كردهاند لذا به نظر ميرسد براي توليد فرآوردههاي غذايي صنعتي جهت كودكان بايد استقرار و اجراي اين سيستمها اجباري گردد.
ب: واردات:
با توجه به اين كه كالاهاي وارداتي به كشور در كارخانههايي توليد ميشوند كه عملا امكان نظارت مداوم بر توليد آنها نيست و طبعاً اين كارخانهها نيز بايد تمام الزامات ذكر شده در ابتداي بحث را رعايت نمايند لذا بايستي توجه شده كه:
1- كارخانههاي توليد كننده اين محصولات حتماً در كشورهاي واقع شده باشند كه سيستمهاي نظارت و كنترل كيفيت دقيق و مورد تاييد داشته باشند.
2- از اين كارخانهها محصولاتي به كشور وارد شود كه اجازه توزيع و فروش در كشور محل توليد را داشته باشند.
3- حتيالمقدور شرايط توليد توسط تيمهاي تخصصي و يا مميرين مورد تاييد خارجي بازديد و مورد تاييد قرار گرفته باشد.
4- فرمولاسيون محصولات مطابق خواستهها و استانداردهاي مورد قبول كشور باشد.
5- كنترلهاي دقيق و مداوم بر محصولاتي كه به كشور وارد ميشود صورت پذيرد.
6- برچسبگذاري به زبان فارسي حاوي تمام اطلاعات ضروري بر روي محصول وجود داشته باشد.
در جمعبندي ميتوان گفت چنانچه در نظر باشد جهت تأمين نيازهاي كودكان، توليد يا واردات محصولات غذايي كمكي صورت گيرد بايستي كليه الزامات قانوني با در نظر گرفتن حساسيتهاي خاص طيف مصرف كنندگان آن، رعايت و در صورت تأييد مجوز مصرف صادر گردد.
مقررات و قوانين مرتبط با محصولات غذايي صنعتي كودك
مهندس وحيد مفيد
غذاي كودك فرآوردهاي است كه از غلات و حبوبات به صورت جداگانه يا مخلوط و به همراه ساير مواد اوليه نظير شير خشك، روغن گياهي و ... تهيه و براي استفاده كودكان بعد از شش ماهگي به عنوان مكمل براي شير مادر و پس از دوران شيرخوارگي به عنوان جايگزين آن كاربرد دارد. در فرمولاسيون اين فرآوردهها بايد تلاش شود كه از مواد مغذي استفاده شود كه يا در غذاهاي اصلي و پايه وجود ندارند و يا مقادير آنها كافي نميباشد. همانگونه كه در تعريف نيز ملاحظه ميگردد مصرف كنندگان اين محصول «كودكان» يعني حساسترين گروه سني مصرف كنندگان هستند. لذا براي پوشش دادن حساسيتهاي خاص اين گروه بايستي تمامي مخاطرات احتمالي مدنظر قرار گيرد كه عمدهترين آنها شامل موارد زير ميباشند:
1- مخاطرات بهداشتي و ميكروبيولوژي
2- مخاطرات شيميايي شامل باقيماندههاي شيميايي و سموم و نيز مسائل مرتبط با فرمولاسيون در فرآيندهاي صنعتي براي توليد محصول سالم و با كيفيت كه فاقد هر گونه مشكل باشد بايد تمام مراحل توليد تجزيه و تحليل و عوامي كه ميتوانند به نحوي بر محصول تأثيرگذار باشند مورد توجه قرار گيرند كه شامل موارد زير ميباشد:
1- شرايط توليد (GMP و GHP ...)
- سالنها و مكانهاي توليد و انبار كردن محصول
- بهداشت عوامل انساني درگير در توليد
- تجهيزات و ماشينآلات توليد
- طراحي و استقرار ماشينآلات و تجهيزات و عمليات توليد.
2- كنترل مواد اوليه مورد مصرف از لحاظ مطابقت با استانداردهاي كيفي و بهداشتي
3- كنترل فرآيند توليد و نحوه فرمولاسيون، فرآوري.
4- كنترل كيفيت دقيق محصول نهايي
جهت اجرا و نيز در نظارت بر اجراي موارد اخير الزامات قانوني و بهداشتي جهت توليد و ياواردات غذاهاي كمكي وجود دارد كه عبارتند از:
الف- توليد داخل:
1- توليد كنندگان بايستي در شروع كار و قبل از آغاز توليد نسبت به اخذ پروانه تأسيس و بهرهبرداري از وزارت بهداشت اقدام نمايند كه در اين مرحله شرايط عمومي توليد (GHP, GMP, GSP, GLP) مورد ارزيابي قرار ميگيرد به علاوه در اين مرحله بايستي كارشناس واجدالشرايط به عنوان مسئول فني بهداشتي معرفي گرديده و اين فرد متعهد شود كه تمام مراحل توليد را تحت كنترل قرار داده و در صورت تاييد تمام عوامل، مجوز مصرف آن را صادر نمايد.
2- كارخانهها بايستي براي توليد فرآوردههاي خود فرمولاسيون مورد نظرشان كه الزاما منطبق با استانداردهاي ملي بينالمللي و نيز ضوابط كميته علمي و مشورتي شير خشك و غذاي كودك ميباشد به وزارت بهداشت ارايه و در صورت تاييد آن، پروانه ساخت براي ايشان صادر خواهد شد و در اين صورت اجازه شروع توليد خواهند داشت.
3- نظارت مداوم بر روند توليد در كارخانه كنترل محصول در بازار و نظارت بر نحوه توزيع آن در بازار و بر چسبگذاري محصول نيز از فعاليتهايي است كه توسط وزارت بهداشت بعد از توليد و عرضه محصول به بازار صورت ميگيرد.
4- در طي ساليان اخير جهت افزايش ضريب ايمني مواد غذايي، استقرار سيستمهاي HACCP در بسياري از كشورها انجام و در برخي موارد اجباري شده است و اين سيستمها در واقع تقريباً تمام الزامات اخير را به صورت سيستماتيك پيشبيني كردهاند لذا به نظر ميرسد براي توليد فرآوردههاي غذايي صنعتي جهت كودكان بايد استقرار و اجراي اين سيستمها اجباري گردد.
ب: واردات:
با توجه به اين كه كالاهاي وارداتي به كشور در كارخانههايي توليد ميشوند كه عملا امكان نظارت مداوم بر توليد آنها نيست و طبعاً اين كارخانهها نيز بايد تمام الزامات ذكر شده در ابتداي بحث را رعايت نمايند لذا بايستي توجه شده كه:
1- كارخانههاي توليد كننده اين محصولات حتماً در كشورهاي واقع شده باشند كه سيستمهاي نظارت و كنترل كيفيت دقيق و مورد تاييد داشته باشند.
2- از اين كارخانهها محصولاتي به كشور وارد شود كه اجازه توزيع و فروش در كشور محل توليد را داشته باشند.
3- حتيالمقدور شرايط توليد توسط تيمهاي تخصصي و يا مميرين مورد تاييد خارجي بازديد و مورد تاييد قرار گرفته باشد.
4- فرمولاسيون محصولات مطابق خواستهها و استانداردهاي مورد قبول كشور باشد.
5- كنترلهاي دقيق و مداوم بر محصولاتي كه به كشور وارد ميشود صورت پذيرد.
6- برچسبگذاري به زبان فارسي حاوي تمام اطلاعات ضروري بر روي محصول وجود داشته باشد.
در جمعبندي ميتوان گفت چنانچه در نظر باشد جهت تأمين نيازهاي كودكان، توليد يا واردات محصولات غذايي كمكي صورت گيرد بايستي كليه الزامات قانوني با در نظر گرفتن حساسيتهاي خاص طيف مصرف كنندگان آن، رعايت و در صورت تأييد مجوز مصرف صادر گردد.