اندازه گيري قند خون توسط فرد مبتلا
چرا اندازه گيريهاي مکرر قندخون توسط فرد مبتلا به مرض قند حائز اهميت است؟
اندازه گيريهاي قند خون توسط  خودتان اين اطلاعات را در اختيار شما مي گذارد. اين اندازه گيري ها به شما خواهد گفت که به منظور کنترل بهتر قند خونتان آيا نيازي به تغيير و تعديل در روش هاي کنترل يعني رژيم غذائي ، فعاليت فيزيکي و داروهايتان وجود دارد يا نه.
اينگونه اندازه گيريهاي (قند خون) به شما کمک خواهد کرد تا از پائين آوردن بيش از حد قند خون خويش کم قندي اجتناب کنيد. همچنين بدين ترتيب خواهيد توانست از پيشامد هاي ناشي از افزايش شديد قند خون ( هيپرگليسمي شديد) جلوگيري نمائيد. جدول (4) نشان مي دهد که چگونه با اندازه گيري هاي منظم قند خون خود در فواصل زماني معين و نگه داشتن آن در حد ايده آل يا قابل قبول مي توانيد به يک کنترل بهينه در درمان مرض قند تان دست يابيد.

جدول 4. اطلاعاتي که شما مي توانيد بر اساس آن تغيير يا تعديل لازم را در کنترل قند خون خودتان بعمل آوريد.
کنترل قند خون ضرورت تعديل در روش هاي کنترل خوب يا قابل قبول اندازه گيري منظم قند خون توسط خود فرد مبتلا به مرض قند
اجتناب از عوارض حاد ضرورت تعديل فوري قند خون بسيار بالا يا خيلي پائين
احساس بهبودي و سلامت ريا، کاهش شانس پيدايش عوارض مزمن ادامه روش هاي کنترل قبلي قند خون اندکي بالا يا جزئي پائين
 
روش هاي اندازه گيري منظم و مکرر قند خون توسط خود فرد مبتلا به مرض قند
از دو روش عمده براي اندازه گيري مکرر قند خون استفاده مي شود:
الف: روش بصري
ب: روش تعيين عددي
تعيين قند خون به روش بصري
در اين روش قطره اي از خون خود را در روي يک تست گسترش مي دهيد. بعد از مدت معيني انتظار آن را از روي نوار تست پاک مي نمائيد و بعد از يک مدت معين ديگر روي واکنشگر نوار تست را با جدول رنگ مشخص شده در روي قوطي محتوي نوار تست نوارهاي تست را مقايسه مي کنيد، بدين ترتيب ميزان قند خون شما مشخص مي شود.
تعيين قند خون به روش اندازه گيري عددي قند
در چنين روشي ابتدا قطره اي از خون را روي قسمت واکنشگر نوار تست مي گسترانيد و بعد از گذشت مدت معيني خون را از روي آن پاک مي کنيد و آنگاه نوار تست را در درون ماشين کوچکي بنام گلوکومتر مشهور است قرار مي دهيد. پس از مدت کوتاهي عدد قند خون شما در روي دستگاه گلوکومتر ظاهر مي شود.
هر چند يکبار بايد قند خون خود را اندازه بگيريد؟
همچون طرق ديگر کنترل و درمان ، برنامه اندازه گيري هاي مکرر قند خونتان به نيازهاي شخصي شما بستگي خواهد داشت . پزشک معالج با مسئول آموزش مرض قند شما برنامه اندازه گيري هاي مکرر قند خون مناسب براي شما را تعيين خواهند نمود. اين افراد همچنين روش تعيين مکرر قند خون را به شما آموزش داده و سيستم اندازه گيري مناسب را معرفي خواهند کرد.
 اندازه گيري قند خون
هدف از تمام درمانهايي كه براي ديابت صورت مي گيرد، پايين آوردن و نگهداري قند خون در حد طبيعي مي باشد. هرچه شما در اين كار موفق تر باشيد، حال عمومي بهتري بخصوص در طولاني مدت خواهيد داشت. دو روش وجود دارد كه مي‌توانيد خودتان قند خونتان را شخصاً آزمايش نماييد. يكي از اين روشها، آزمايش خون مي‌باشد و ديگري آزمايش ادرار است. ابداع روش آزمايش خون با استفاده از خراش انگشت كه در سالهاي اخير بوجود آمد، نحوه زندگي افراد مبتلا به مرض قند را تغيير داد. هنگامي كه شما مجبور به تزريق روزانه انسولين هستيد، نياز داريد كه قند خون خود را بطور مرتب آزمايش نماييد تا براساس آن بتوانيد مقدار مناسب انسولين كه بايد تزريق نماييد را محاسبه كنيد. وقتي كه با استفاده از قرصهاي پايين آورنده قند خون يا با استفاده از رژيم غذايي به كنترل قند خونتان مي پردازيد، آزمايش ادرار نيز به همان اندازه آزمايش خون مي تواند به شما اطلاعت بدهد.
بعلاوه، آزمايشهاي خوني در آزمايشگاههاي مي‌تواند انجام شود كه حد متوسط قند خون را در يك دوره مشخص (از دو هفته تا 8 هفته قبل) را به ما نشان بدهد.
در مورد هرسه نوع آزمايش در اينجا توضيحاتي داده خواهد شد.     
آزمايش ادرار
وقتي كه مقدار قند خون شما افزايش يابد، كليه ها ديگر نمي توانند مقادير توصفيه شده آن را باز جذب نمايند و در نتيجه در ادرار قند ديده مي‌شود. مشكلي كه در آزمايش ادرار وجود دارد اين است كه آستانه اي كه كليه ها مي توانند تا آن حد، قندي كه در كليه ها تصفيه مي شود را باز جذب نمايند در افراد مختلف، تفاوت مي كند. بعضي از افرادي كه به ديابت مبتلا نيستند داراي آستانه پاييني هستند و بنابراين در آزمايش ادرار آنها قند ديده مي شود. اين افراد بايد آزمايش تحمل گلوكز يا GTT را انجام دهند تا مشخص شود آيا واقعاً به مرض قند مبتلا هستند يا خير.
نحوه استفاده از نوارهاي آزمايش ادرار بسيار راحت مي باشد. شما مي توانيد با قرار دادن آن در مقابل جريان خروج ادرارتان يا با ريختن ادرارتان در يك ظرف و فرو كردن نوار مخصوص آزمايش، اين كار را انجام دهيد. بعد از چند لحظه، تغيير رنگي در نوار آزمايش پديد مي‌آيد كه براساس آن مي توان مشخص نمود كه آيا در ادرار قند وجود دارد يا خير. براي اينكه آزمايش بطرز صحيحي انجام شود بايد از ادرار تازه استفاده نمود. اين امر بخصوص وقتي مي‌خواهيد صبحها كه از خواب بيدار مي شويد آزمايش را انجام دهيد حايز اهميت است، زيرا ادراري كه صبحها در مثانه وجود دارد. طي چندين ساعت در مثانه جمع شده است. شما ابتدا بايد ادرار نموده و مثانه تان را كاملاً خالي نماييد. سپس بعد از نيم ساعت دوباره ادرار كرده و آن را آزمايش نماييد.
آزمايش خون
دستگاههاي مختلفي وجود دارند كه مي توان با استفاده از آنها، هركسي ميزان قند خون خود را آزمايش كند. اين دستگاهها ميزان دقيق قند خون را مشخص مي كنند و به شما در كنترل قند خونتان كمك مي نمايند. عيب اين دستگاهها در اين است كه براي انجام آزمايش بايد يك خراش با استفاده از سوزن يا لانست بر روي نوك انگشت ايجاد كرد. اگر شما كارگري هستيد كه با دستهايتان كار مي كنيد يا اگر انگشتان خيلي حساسي داريد، اين كار مي تواند براي شما مشكل باشد.اگر شما مبتلا به ديابت نوع 1 مي باشيد، ممكن است مواقعي پيش بيايد كه پزشكتان بخواهد بداند كه آيا در طي يكي، دو ماه گذشته درمان شما مؤثر بوده است و قند شما بخوبي كنترل شده است يا خير. براي پي بردن به اين موضوع، پزشك مي تواند درخواست دو نوع آزمايش كند كه عبارتند از: 1- تعيين ميزان هموگلوبين گليكوزيله و 2- تعيين ميزان فروكتوزامين.
هموگلوبين گليكوزيله
با تعيين ميزان هموگلوبين گليكوزيله خون، مقدار متوسط قند خون شما در طي 6 تا 8 هفته گذشته مشخص مي‌گردد. البته اين آزمايش براي تعيين مقدار انسولين مورد نياز شما مناسب نمي‌باشد اما بطور كلي به پزشك نشان مي‌دهد كه آيا در طي يكي دو ماه گذشته وضعيت خوبي داشته‌ايد يا خير.

فروكتوزامين
اصول آزمايش تعيين ميزان فروكتوزامين خون نيز مانند آزمايش قبلي مي‌باشد اما در اينجا وضعيت قند شما در طي 2 تا 3 هفته گذشته نشان داده مي‌شود.
توصيه هاي زير را حتما بکار ببنديد:
1- به منظور:
* تعيين روش مناسب براي اندازه گيري هاي منظم ومکرر قند خون
* يادگيري نحوه استفاده از سيستم انتخابي براي تعيين قند خون
* تدوين برنامه اي مناسب براي اندازه گيري هاي منظم قند خون
با پزشک معالجتان يا مسئول آموزش  مرض قند خون خود پيوسته در ارتباط باشيد.
2- روش اندازه گيري قند خون را به يکي از افراد خانواده يا دوستان خود بياموزيد.
زيرا در موارد اورژانس که شما خود نمي توانيد قند خونتان را تعيين کنيد مي توانند به کمک شما بشتابند.
3- نتايج حاصل از اندازه گيري هاي قند خون خود را به طور دقيق و کامل ثبت نمائيد.
4- ياد بگيريد که چگونه مي توانيد بر اساس نتايج قند خون تغيطرات لازم را در مقدار دارو ، برنامه غذائي و فعاليت فيزيکي خود به عمل آوريد.
 

 


آزمايش براي جستجوي کتون در ادرار
اين قسمت نگاهي داريم به نحوه جستجوي کتون در ادرار که در کنترل قند خونتان شما را ياري خواهد کرد. خواندن مطالب اين بحث براي شما اهميت زيادي دارد بويژه اگر دچار مرض قند نوع 1 باشيد زيرا آزمايش براي جستجوي کتون در ادرار شما را در جهت جلوگيري از وضعيت خطرناکي که تحت عنوان کتواسيدوز ناميده مي شود کمک مي کند . بايد در مورد نحوه جستجو و زمان آزماش براي کتون ادرارتان با پزشک معالج يامسئول آموزش مرض قند خود صحبت کنيد.
کتونها چه هستند و چگونه موجب پيدايش کتواسيدوز مي شوند؟
کتونها موادي هستند که در مواردي که بدن شما قادر نباشد انرژي کافي از قند به دست آورد و مجبور مي شود از چربي ها وبراي تامين انرژي مورد نياز خود استفاده کند ساخته مي شوند. هنگامي که انسولين کافي براي ورود گلوکز به درون سلولها وجود نداشته باشد بدن اجبارا چربي ها را شکسته و از آنها بعنوان منبع انرژي خود استفاده مي نمايد. با آزاد شدن چربي ها مواد کتوني در کبد توليد و وارد جريان خون مي شود . اين مواد که سمي هستند در خون بالا رفته و در ادرار دفع مي گردند.
مقادير بالاي کتوني منجر به پيدايش وضعيت مرضي خطرناکي مي شود که بدان کتواسيدوز اتلاق مي گردد. چنانچه اين وضعيت براي شما پيش آيد بايد در بيمارستان بستري و درمان شويد. نحوه تشکيل مواد کتوني در تصوير 9 نشان داده شده است.
نحوه جستجوي مواد کتوني در ادرار
از چندين روش براي جستجوي مواد کتوني در ادرار مي توانيد استفاده کنيد. ساده ترين اين روشها عبارت است از استفاده از نوارهايي که در ادرار فرو برده شده و سپس تغيير رنگ ايجاد شده در نوار تفسير مي شود.
1- يک نوار مخصوص براي جستجوي کتونها در ادرار فرو ببريد.
2- چند ثانيه اي صبر کنيد تا نوار تغيير رنگ بدهد.
3- تغيير رنگ پديد آمده در روي نوار را با نمونه هاي رنگين روي قوطي نوار مقايسه کنيد.
4- نتيجه حاصله را در دفتر خود يادداشت نمائيد.
اصول کلي انجام آزمايش براي جستجوي کتون در ادرار
جستجو براي مواد کتوني در ادرار در موارد زير ضروريست:
*هنگامي که قند خونتان بالاتر از 250 ميلي گرم در صد ميلي ليتر است.
* هنگامي که احساس بيماري مي کنيد، دچار سرما خوردگي هستيد، يا از عفونتي در قسمتي از بدنتان رنج مي بريد.
در چنين مواقعي اگر آزمايش کتود در ادرار مثبت باشد قند خونتان را با روشي که قبلا ياد گرفته ايد به سرعت پائين بياوريد. دو ساعتي صبر کنيد و سپس ادرارتان را براي بار دوم براي مواد کتوني آزمايش نمائيد. چنانچه مواد کتوني هنوز هم در ادرارتان مثبت باشد با پزشک معالجتان تماس بگيريد.
به نکات مهم زير توجه کنيد:
از پزشک معالج يا مسئول آموزش مرض قند خود، نحوه جستجوي مواد کتوني در ادرارتان را ياد بگيريد.
در مواقعي که احساس بيماري ميکنيد ادرارتان را از نظر مواد کتوني به کرات آزمايش نمائيد.
قند خونتان را بطور منظم اندازه گيري کنيد.
نتايج آزمايشات براي کتون در ادرار و غلظت هاي قند خونتان را همواره در دفترچه خود ثبت نمائيد.
الگوي واحد براي کنترل مرض قند
قبلا ياد گرفتيد که درباره اقدامات شرح داده شده ، موارد زير را بايد به صورت نوشته ثبت کنيد:
*غذاهائي که ميل مي کنيد و زمان صرف آنها
* فعاليت فيزيکي ( ورزش ) خودتان را
* داروهايتان را ( داروهاي مصرفي ، مقادير مصرف آنها و زمان مصرف آنها)
* نتايج حاصل از کنترل مکرر قند خون و کتون ادرارتان را.
شيوه اجراي کليه اقدامات لازم براي کنترل مرض قند را در چهارچوب يک طرح کلي را الگوي کنترل مي نامند. از روي ثبت اقداماتي که براي کنترل قند خونتان انجام مي دهيد، خود شما و پزشک معالجتان مي توانيد تصوير کلي از وضعيت کنترل مرض قندتان داشته باشيد. چنين تصويري به شما نشان خواهد داد که رژيم غذائي ، فعاليت ورزشي و داروهاي مصرفي شما در کنار هم تا چه حد در کنترل قند خونتان موثر و مناسبند و اين همان الگوي کنترل شماست.  همانگونه که ملاحظه مي فرمائيد بيمار قند خونش را به کرات ( قبل از خوردن صبحانه ، قبل از ورزش، پيش از صرف نهار، قبل از خوردن عصرانه و شام ، و نيز قبل از رفتن به بستر خواب اندازه گيري کرده است. منحني پر رنگ وضعيت کنترل قند خون بيمار را دز يک شبانه روز نشان مي دهد. بيمار همچنين در دفترچه يادداشت خود مقدار و تعداد دفعات و اوقات تزريق انسولين و نيز اطلاعاتي در مورد غذاهاي مصرفي و فعاليت هاي فيزيکي خويش ثبت نموده است. از روي اطلاعات ثبت شده فوق پزشک معالج مي تواند به راحتي چگونگي کنترل قند خون وي را ارزيابي کند. منحني رسم شده از وضعيت قند خون بيمار را در طول روز نشان مي دهد. که وي احتمالا مشکلي به هنگام ظهر داشته است. بدين معني که بيمار در اين موقع از روز دچار سقوط غير طبيعي قند خون ( کم قندي يا هيپو گليسمي ) مي شود. با داشتن چنين اطلاعاتي مسلما بيمار و پزشک معاج وي در صدد رفع اين مشکل بر خواهند آمد. با داشتن چنين اطلاعي مسلما بيمار و پزشک معالج وي در صدد رفع اين مشکل بر خواهند آمد. آنان مي توانند براي غلبه بر اين مشکل تغييراتي را در رژيم غذائي ، فعاليت فيزيکي يا تزريق انسولين بيمار به عمل آورند.
بدين ترتيب اطلاعات ثبت شده توسط شما چگونگي کنترل قند خونتان را نشان داده و شما را قادر خواهد ساخت تا تغييرات لازم را در اقدامات روزمره خود براي کنترل بهتر قند خون خود بعمل آوريد.
چند نکته مهم
اقدامات روزانه خود را بطور مرتب انجام دهيد ( رژي» غذائي ، فعاليت ورزشي ، استفاده از داروهاي تجويز شده ، کنترل منظم قند خون و جستجو براي کتون در ادرار.)
اقدامات روزمره خود را بطور منظم و کامل در دفترچه مخصوص يادداشت کنيد.
با پزشک معالج و مسئول آموزش مرض قندتان مرتب در تماس باشيد تا بتوانند در موقع ضروري تغييرات لازم را در اقدامات روزانه خود بعمل آوريد. از يادگيري بيشتر در مورد بيماريتان غفلت نورزيد . آموزش مداوم و يادگيري روش هاي مراقبت بهتر از خودتان امکان داشتن يک زندگي فعال و شاداب و طبيعي را برايتان فراهم مي سازد.